BHXH Việt Nam kiến nghị hoàn thiện chức năng thanh kiểm tra

(BĐT) - Mặc dù đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong việc triển khai thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), bảo hiểm y tế (BHYT) nhưng ngành BHXH hiện vẫn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc trong công tác thanh tra chuyên ngành (TTCN).
Ảnh minh họa: Internet
Ảnh minh họa: Internet

Bất cập về chức năng thanh kiểm tra và xử lý vi phạm

Theo các quy định hiện hành (Luật BHXH năm 2014, Nghị định số 01/2016/NĐ-CP), tổ chức BHXH có quyền và trách nhiệm tổ chức thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT. Tuy nhiên, BHXH lại chỉ có chức năng TTCN về đóng BHXH, BHTN, BHYT, mà không có chức năng thanh tra, xử lý vi phạm trong việc thực hiện chính sách pháp luật về BHXH, BHYT đối với các tổ chức, cá nhân, đơn vị sử dụng lao động (SDLĐ) và các cơ sở khám chữa bệnh (KCB) BHYT. Do đó, BHXH đã gặp khó khăn không nhỏ trong việc tổ chức thực hiện các quy định của chính sách pháp luật về BHXH, BHYT. Quyền và lợi ích hợp pháp của người tham gia BHXH, BHYT, BHTN bị xâm hại không được ngăn chặn hoặc xử lý kịp thời. Hàng năm có hàng trăm nghìn lao động không được hưởng các chế độ BHXH, BHTN, BHYT kịp thời. Mức độ vi phạm không chỉ dừng ở mức độ xử phạt vi phạm hành chính mà trong một số trường hợp đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự.

Mặt khác, theo quy định của Luật BHXH, Luật BHYT, các cơ quan thanh tra của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội  (LĐ-TB&XH) và Bộ Y tế (YT) có trách nhiệm thanh tra và phối hợp với tổ chức BHXH để tranh tra, xử phạt đối với các đơn vị vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT. Thế nhưng, trên thực tế, việc thanh tra việc thực hiện chính sách BHXH, BHYT của các ngành này còn rất hạn chế về số cuộc, số đơn vị được thanh tra và không kịp thời. Nguyên nhân là do số lượng các đơn vị SDLĐ, cơ sở KCB quá lớn, trong khi các Bộ chủ yếu tập trung các nhiệm vụ thanh tra, kiểm tra theo chức năng của ngành mình nên lực lượng dành cho công tác thanh tra việc thực hiện chính sách BHXH, BHYT còn mỏng.

Trong khi đó, cơ quan BHXH hiện chỉ có chức năng TTCN về đóng BHXH, BHTN, BHYT, còn việc thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT là kiểm tra. Tuy nhiên, thực tế lại cho thấy, các hành vi vi phạm pháp luật về thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT của người lao động và chủ SDLĐ thời gian qua đều do cơ quan BHXH phát hiện qua công tác kiểm tra. Cho nên, việc xử lý vi phạm mới chỉ dừng ở mức độ phát hiện sai sót, kiến nghị thu hồi và kiến nghị cơ quan quản lý nhà nước xử lý theo quy định của pháp luật. Còn kết luận sau kiểm tra của cơ quan BHXH không được các đơn vị thực hiện nghiêm túc, nên chưa có tác dụng răn đe, phòng ngừa hành vi vi phạm của các chủ SDLĐ và các cơ sở KCB BHYT. Đây là một trong những nguyên nhân cơ bản, ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả hoạt động thực hiện chế độ, chính sách của cơ quan BHXH.

Cơ quan BHXH đã có cơ cấu tổ chức thanh tra, kiểm tra theo ngành dọc từ Trung ương tới tỉnh, huyện và có đủ đội ngũ cán bộ TTCN đóng BHXH, BHTN, BHYT, kiểm tra đã được đào tạo, bồi dưỡng đầy đủ về nghiệp vụ thanh tra; có chuyên môn, nghiệp vụ về chế độ, chính sách BHXH, BHYT, nhưng lại chưa được giao chức năng TTCN việc thực hiện chính sách BHXH, BHYT, đặc biệt là thanh tra việc thực hiện hợp đồng KCB BHYT, quản lý chi trả đảm bảo chế độ người lao động ở đơn vị SDLĐ.

Cần bổ sung chức năng thanh kiểm tra cho BHXH

Xuất phát từ những hạn chế, bất cập trong thời gian qua và để hạn chế tình trạng lạm dụng, trục lợi chế độ BHXH và bội chi quỹ BHYT như hiện nay, BHXH Việt Nam vừa có kiến nghị Quốc hội cần sửa đổi, bổ sung một số văn bản pháp luật hiện hành liên quan đến chức năng, nhiệm vụ của cơ quan BHXH, nhất là hoàn thiện chính sách, kiện toàn tổ chức bộ máy thực hiện thanh tra ngành BHXH.

Cụ thể, bổ sung chức năng thanh tra chuyên ngành đầy đủ cho ngành BHXH trong Luật BHXH, trong đó có thanh tra việc thực hiện giải quyết chế độ chính sách BHXH, BHYT. Sửa đổi Luật Thanh tra để phù hợp với đặc thù người được giao thực hiện nhiệm vụ TTCN của một số Ngành hiện nay có lực lượng chủ yếu là viên chức. Đối với Luật BHYT, BHXH Việt Nam đề nghị bổ sung trách nhiệm của cơ quan BHXH trong việc thanh tra chuyên ngành về BHYT, thanh tra việc thực hiện chính sách BHYT, thực hiện hợp đồng KCB BHYT. Đồng thời bổ sung thẩm quyền của cơ quan BHXH trong việc thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành trong Chương II Luật Xử lý vi phạm hành chính.

Đối với Chính phủ, BHXH Việt Nam kiến nghị Chính phủ sớm ban hành Nghị định hướng dẫn về các biện pháp chế tài đối với các cá nhân, tổ chức chậm thực hiện kết luận sau thanh tra và Nghị định xử lý nợ BHXH, BHTN, BHYT kéo dài (không còn khả năng trả nợ) của các đơn vị ngừng hoạt động, thuộc diện giải thể, phá sản, để tháo gỡ, giải quyết chế độ cho người lao động tại các doanh nghiệp này.

Thẩm quyền của tổ chức BHXH về một số hành vi sai phạm chưa được quy định rõ trong các văn bản QPPL nên khó khăn trong thực hiện (Nghị định số 95/2013/NĐ-CP ngày 22/8/2013 quy định xử phạt VPHC trong lĩnh vực lao động, BHXH, đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, Nghị định số 176/2013/NĐ-CP ngày 14/11/2013 quy định xử phạt VPHC trong lĩnh vực y tế; quy định về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt VPHC khi đối tượng vi phạm không tự nguyện chấp hành quyết định xử phạt...).

Ngoài ra, BHXH Việt Nam còn đề nghị các cơ quan liên quan như Bộ LĐ-TB&XH, Bộ YT tăng cường sự phối hợp  trong hoạt động thanh, kiểm tra liên ngành, giải quyết đơn thư khiếu nại và xử lý vi phạm về BHXH, BHTN, BHYT. 

Từ năm 2016 đến 9 tháng đầu năm 2019, toàn ngành BHXH đã tiến hành TTCN về đóng BHXH, BHTN, BHYT tại 20.202 đơn vị SDLĐ. Qua TTCN, toàn Ngành đã phát hiện và yêu cầu người SDLĐ làm thủ tục tham gia BHXH, BHTN, BHYT cho 161.268 lao động chưa tham gia hoặc tham gia thiếu thời gian; số tiền yêu cầu truy thu đóng là 353.944 triệu đồng. Ngành đã phát hiện và yêu cầu người SDLĐ làm thủ tục truy thu đóng BHXH, BHTN, BHYT cho 155.058 lao động do đóng thiếu mức tiền lương quy định, số tiền yêu cầu truy thu đóng là 157.401 triệu đồng. Số tiền các đơn vị nợ trước khi có Quyết định TTKT là 8.532.525 triệu đồng, số tiền đơn vị đã nộp là 3.583.144 triệu đồng (đạt tỷ lệ 42%). Từ đó, ngành BHXH đã ban hành 2.028 quyết định xử phạt VPHC, với số tiền xử phạt VPHC phải thu là 75.359 triệu đồng.

Về kết quả kiểm tra việc thực hiện chính sách BHXH, BHYT, từ năm 2016 đến 9 tháng năm 2019, toàn Ngành đã chủ trì, phối hợp thực hiện kiểm tra việc thực hiện chính sách BHXH, BHYT tại 56.449 đơn vị (trong đó, nội bộ ngành kiểm tra tại 36.456 đơn vị, phối hợp TTKT liên ngành tại 19.993 đơn vị). Kết quả kiểm tra đã phát hiện nhiều sai sót, hưởng chế độ BHXH không đúng quy định; kiến nghị, yêu cầu thu hồi về quỹ BHXH số tiền 36.615 triệu đồng. Nhiều cơ sở KCB BHYT đã thanh toán chi phí KCB không đúng quy định bị phát hiện và kiến nghị, yêu cầu thu hồi về Quỹ BHYT với số tiền 679.289 triệu đồng.

Tin cùng chuyên mục