Lối ra cho 11 dự án BOT giao thông vướng mắc

Nhiều dự án BOT giao thông gặp khó khăn do doanh thu sụt giảm, dẫn tới vỡ phương án tài chính. Ảnh: Lê Tiên

Bộ Xây dựng tổng hợp 3 nhóm vướng mắc chính đối với các dự án BOT giao thông. Thứ nhất là vướng mắc về chính sách phí, có 4 dự án cần tháo gỡ. Thứ hai là vướng mắc về trạm thu phí có tính chất lịch sử do tận dụng trạm trước đây thu phí nộp ngân sách nên nằm ngoài phạm vi dự án và dự án đường thủy không thể thành lập trạm thu phí do thay đổi quy hoạch, với 3 dự án cần tháo gỡ. Thứ ba là dự án gặp khó khăn do sụt giảm doanh thu. Với các dự án BOT do Bộ Xây dựng quản lý, trong số 52 dự án đang thu phí, đến cuối năm 2024 có 4 dự án có doanh thu cao hơn hợp đồng, 28 dự án đạt 70 - 100%, 14 dự án đạt 40 - 70%, 2 dự án đạt 30 - 40% và 4 dự án đạt dưới 30%. Các dự án sụt giảm doanh thu chủ yếu do chưa được tăng phí dịch vụ theo lộ trình đã ký kết tại hợp đồng, tăng trưởng kinh tế thay đổi so với dự báo, ảnh hưởng của việc đầu tư các tuyến đường ngang, đường song hành nên người dân có thêm sự lựa chọn, ảnh hưởng của đại dịch Covid-19… Để tháo gỡ vướng mắc do sụt giảm doanh thu, Bộ Xây dựng đã phối hợp với nhà đầu tư thực hiện 4 nhóm giải pháp theo quy định của hợp đồng, gồm cho phép tăng phí dịch vụ theo hợp đồng; phối hợp với địa phương thực hiện phân luồng nhằm giảm phương tiện tránh trạm; kéo dài thời gian thu phí; tuyên truyền vận động người dân. Sau khi thực hiện các giải pháp, hiện còn 4 dự án vẫn không khả thi, cần sử dụng ngân sách nhà nước để tháo gỡ.

Tại Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách đặc thù để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc một số dự án đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông theo hình thức hợp đồng BOT, Bộ Xây dựng đề xuất, với 11 dự án đã định lượng được vướng mắc, giải pháp tháo gỡ gồm 2 nhóm: bố trí khoảng 6.317 tỷ đồng vốn nhà nước để thanh toán và chấm dứt hợp đồng 7 dự án; bổ sung khoảng 8.842 tỷ đồng vốn nhà nước (giai đoạn khai thác) để bảo đảm hiệu quả tài chính và tiếp tục thực hiện hợp đồng 4 dự án. Đồng thời, nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án và bên cho vay có trách nhiệm chia sẻ điều chỉnh hợp đồng tín dụng, phương án trả nợ phù hợp với doanh thu thực tế của dự án; điều chỉnh giảm tỷ suất lợi nhuận vốn chủ sở hữu, lãi suất vốn vay bảo đảm thời hạn vận hành, kinh doanh sau khi điều chỉnh không vượt quá thời hạn vận hành, kinh doanh theo hợp đồng dự án được ký kết giữa các bên.

Bộ Xây dựng kiến nghị bố trí gần 14.800 tỷ đồng vốn nhà nước để tháo gỡ vướng mắc cho 11 dự án BOT giao thông gặp khó. Ảnh: Tiên Giang

Để bảo đảm sớm tháo gỡ dứt điểm vướng mắc tại các dự án, Bộ Xây dựng kiến nghị bố trí khoảng 14.223 tỷ đồng từ nguồn tăng thu, tiết kiệm chi ngân sách trung ương năm 2024 để tháo gỡ vướng mắc cho 9 dự án (gồm 8 dự án do Bộ Xây dựng là cơ quan có thẩm quyền và dự án Bắc Giang - Lạng Sơn do tỉnh Lạng Sơn là cơ quan có thẩm quyền); UBND các tỉnh Phú Yên, Thái Bình chịu trách nhiệm bố trí khoảng 576 tỷ đồng từ ngân sách địa phương để tháo gỡ vướng mắc đối với 2 dự án địa phương là cơ quan có thẩm quyền.

Khó khăn từ các dự án BOT này đã được nhiều nhà đầu tư phản ánh, “kêu cứu” suốt nhiều năm qua. Theo một số nhà đầu tư, mặc dù gặp khó khăn, doanh nghiệp vẫn thực hiện đầy đủ nghĩa vụ theo hợp đồng để bảo đảm hiệu quả khai thác dự án. Tuy nhiên, khoản vay tín dụng của doanh nghiệp phải chuyển nhóm nợ, ảnh hưởng đến uy tín, hoạt động của doanh nghiệp, những lĩnh vực sản xuất, kinh doanh khác cũng bị tác động. Các dự án đã hoàn thành, đưa vào khai thác và phát huy hiệu quả, với vai trò là một bên của hợp đồng, nhà đầu tư đã hoàn thành nghĩa vụ, trách nhiệm theo đúng hợp đồng đã ký với cơ quan nhà nước. Những khó khăn, vướng mắc phát sinh chủ yếu do nguyên nhân khách quan, nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án không vi phạm hợp đồng, không có cơ chế để cơ quan ký kết hợp đồng và nhà đầu tư thỏa thuận, giải quyết.

Đại diện Ngân hàng Nhà nước cũng nhiều lần chia sẻ, các khoản vay cho dự án BOT trước đây dẫn đến các ngân hàng phải trích lập và sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro, ảnh hưởng đến hoạt động của ngân hàng cũng như việc cấp tín dụng cho các dự án PPP mới.