Mối quan hệ “chưa từng có” giữa Hoa Kỳ và ASEAN

Trung tâm Sunnylands, xây dựng vào những năm 1960 ở bang California, được coi như một Trại David ở phía tây cho tổng thống Hoa Kỳ. Nhiều tổng thống Hoa Kỳ đã tiếp các lãnh đạo nước ngoài tại nơi này.

ASEAN ngang Trung Quốc

Vì vậy, Hội nghị cấp cao Mỹ - ASEAN diễn ra tại Sunnylands, nơi ông Obama từng đón Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình năm 2013, được giới quan sát đánh giá như một thông điệp khẳng định Hoa Kỳ cũng coi ASEAN quan trọng ngang với Trung Quốc.

Nhà Trắng cũng đã nhấn mạnh việc siết chặt quan hệ với ASEAN có “tầm quan trọng về chiến lược, kinh tế và đối ngoại” với Hoa Kỳ và cuộc gặp tại Sunnylands sẽ là cột mốc cho “mối quan hệ chưa từng có giữa Hoa Kỳ - ASEAN”.

Thậm chí đại sứ Malaysia tại Hoa Kỳ Awang Adek Husssin lạc quan rằng hội nghị Sunnylands sẽ mở rộng đường cho quan hệ đối tác chiến lược đạt được hồi cuối năm ngoái.

Washington cho biết chương trình hội nghị là “không bó buộc” nên “các nước thành viên có thể nêu bất cứ vấn đề gì quan trọng đối với họ”. Do đó, giới phân tích tin rằng vấn đề an ninh, đặc biệt là an ninh hàng hải và tranh chấp trên Biển Đông, sẽ là trọng tâm hàng đầu của hội nghị.

Một số chuyên gia thậm chí cho rằng đây là mục đích chính của hội nghị và vấn đề kinh tế chỉ được thêm vào để tránh phản ứng của Bắc Kinh.

Tờ The Star dẫn lời một quan chức Malaysia cho rằng “sẽ rất thú vị khi xem những nước không có tranh chấp (trên Biển Đông) và những nước thân Bắc Kinh bày tỏ quan điểm tại hội nghị này”.

Theo The Diplomat, Washington khẳng định hội nghị không nhắm vào Trung Quốc mà vì lợi ích của chính các nước ASEAN. Tuy nhiên, một số chuyên gia cũng thận trọng cảnh báo ASEAN tránh trở thành bàn cờ cho cuộc cạnh tranh sức mạnh của các nước lớn.

Ông Dewi Fortuna Anwar - nhà nghiên cứu của Viện khoa học Indonesia - bình luận: “Sự sống còn của chúng ta phụ thuộc nhiều vào quan hệ tốt với tất cả các nước lớn và cần đảm bảo họ không có cơ hội lợi dụng các điểm yếu nội bộ của chúng ta. Tôi không thích việc Trung Quốc coi ASEAN như một công cụ trong cuộc chơi với Hoa Kỳ và Hoa Kỳ chỉ coi ASEAN như con tốt trong cuộc chơi với Trung Quốc”.

Cơ hội tăng ảnh hưởng kinh tế

Về kinh tế, Tổng thống Obama sẽ tận dụng cơ hội để thúc đẩy thương mại và ca ngợi Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) với các lãnh đạo ASEAN.

Đại sứ Hoa Kỳ tại ASEAN, bà Nina Hachigian nhấn mạnh trên CNA ngày 14-2: “Hoa Kỳ sẽ ở đây và tập trung vào ASEAN dù tổng thống tiếp theo của chúng tôi là ai chăng nữa. Hoa Kỳ là nhà đầu tư lớn nhất ở ASEAN và ASEAN là đối tác thương mại lớn thứ tư của chúng tôi”.

Hội nghị cũng sẽ là thời điểm thích hợp để ông Obama nhắc người kế nhiệm về tầm quan trọng của khối ASEAN. Theo New York Times, hội nghị Sunnylands cũng là dịp tốt để Washington lấp những khoảng trống thương mại mà Trung Quốc để lại tại ASEAN do suy thoái kinh tế.

Nói về quan hệ đối tác chiến lược ASEAN - Hoa Kỳ, ông Tommy Koh - chủ tịch hội đồng Trung tâm luật quốc tế, Đại học Quốc gia Singapore - bình luận rằng cả Hoa Kỳ và ASEAN cần đầu tư nguồn lực để phát triển quan hệ này nhằm làm sao có lợi cho người dân hai bên.

“Bằng không thì quan hệ đối tác chiến lược chỉ là một khẩu hiệu sáo rỗng” - ông Koh nhấn mạnh.

Tuy nhiên, chuyên gia Robert A. Manning của Trung tâm an ninh quốc tế Brent Scowcroft (Mỹ) cho rằng Sunnylands giống như một diễn đàn chính trị hơn là mang một ý nghĩa chiến lược.

Ông hoài nghi ASEAN sẽ trở thành một đối tác chiến lược thật sự bởi còn nhiều tồn tại trong khối từ việc đưa ra các ứng xử chung trong các vấn đề và các khoảng cách về kinh tế, văn hóa...