|
| Trạm BOT Cai Lậy, một trong những trạm BOT gặp rắc rối vì bị phản đối năm vừa qua |
Trước đó, Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị giảm 107,4 năm thu phí với 27 dự án khác.
Theo báo cáo kiểm toán việc quản lý đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đối với các dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) của Bộ Giao thông vận tải (GTVT) của Kiểm toán Nhà nước, từ năm 2002 đến nay, Bộ GTVT đã thu hút các nhà đầu tư triển khai thực hiện 75 dự án đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông theo hình thức PPP, gồm 68 dự án BOT, 4 dự án BT, 1 dự án BOO và 2 dự án vừa BOT và BT với tổng mức đầu tư sau điều chỉnh là 233.705,5 tỉ đồng.
Đến thời điểm kiểm toán (tháng 3.2017), có 57 dự án hoàn thành đưa vào khai thác, góp phần giải quyết tắc nghẽn, quá tải và từng bước hình thành hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội, song vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế.
Trước hết, Bộ GTVT không gửi danh mục dự án đến các bộ, ngành và địa phương có liên quan để lấy ý kiến khi xây dựng và phê duyệt danh mục 66 dự án gọi vốn đầu tư theo hình thức PPP; có 49/75 dự án được công bố trên phương tiện thông tin đại chúng, nhưng lại có đến 45/49 dự án không thuộc danh mục 66 dự án được phê duyệt. Như vậy, phần công bố thông tin để kêu gọi nhà đầu tư là hết sức mập mờ.
Có 56/75 dự án với chiều dài 2.535 km là nâng cấp, cải tạo, mở rộng các tuyến đường do ngân sách đầu tư từ trước; chỉ có 19 dự án đầu tư mới với chiều dài 526 km, thấp hơn nhiều so với mục tiêu đầu tư mới 2.629 km trong danh mục kêu gọi đầu tư được phê duyệt.
Ngoài ra, Bộ GTVT còn bổ sung 15 hạng mục (ngoài nội dung, phạm vi đầu tư ban đầu) của 8 dự án trị giá 17.483 tỉ đồng khi chưa có ý kiến thống nhất của Bộ Tài chính và UBND tỉnh.
Báo cáo kiểm toán cũng chỉ ra việc 74/75 dự án thực hiện theo hình thức chỉ định thầu, trong đó Bộ GTVT đã tham mưu trình Thủ tướng chấp thuận chỉ định thầu 22 dự án ngoài quy định, lựa chọn một số nhà đầu tư chưa đảm bảo năng lực như dự án Quốc lộ 2 đoạn Nội Bài - Vĩnh Yên, dự án quốc lộ 10 đoạn La Uyên - Tân Đệ, dự án Tuyến tránh thành phố Thanh Hóa.
Qua kiểm toán chi tiết 40 dự án cho thấy nhiều sai phạm khác, như đưa vào trong phương án tài chính một số nội dung chưa có quy định để tính thời gian hoàn vốn với các khoản tiền lên đến nhiều ngàn tỉ đồng. Cụ thể, có 1 dự án tính chi phí trích lập quỹ dự phòng duy tu bảo dưỡng 608,6 tỉ đồng, 5 dự án tính lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu trong quá trình thi công 1.421,7 tỉ đồng, 15 dự án không tính hoàn thuế GTGT đối chi phí đầu tư 1.687,5 tỉ đồng, 9 dự án tính chi phí bảo toàn vốn trong thời gian khai thác 940,2 tỉ đồng chưa phù hợp với ý kiến của Bộ Tài chính.
71/75 dự án đưa chi phí dự phòng 27.377,5 tỉ đồng vào phương án tài chính để tính thời gian thu phí hoàn vốn khi chưa xác định được nhiệm vụ chi và trong hợp đồng cũng không có điều khoản thỏa thuận liên quan đến việc quản lý, sử dụng kinh phí này khi phát sinh nhiệm vụ chi.
Việc lập phương án tài chính cũng được kết luận còn nhiều thiếu sót. Năm 2015, khi điều chỉnh phương án tài chính tuyến tây Thanh Hóa, đoạn Km0-Km6, các bên xác định mức tăng trưởng lưu lượng xe hàng năm trong giai đoạn 2011 - 2015 trung bình 3,7%, thấp hơn thực tế 15,3%; dự án cầu Yên Lệnh tính thuế thu nhập doanh nghiệp 6% cho toàn bộ thời gian thực hiện hợp đồng mà không xác định theo quy định (10% và được miễn trong 4 năm đầu, giảm 50% trong 9 năm tiếp theo); năm 2012 dự án cầu Yên Lệnh ký phụ lục điều chỉnh hợp đồng đưa chi phí sửa chữa của năm 2012 vào năm 2005, dẫn đến phương án tài chính chưa chính xác.
Tỷ lệ lợi nhuận giữa các dự án và các nhà đầu tư còn chênh lệch lớn, dự án thấp nhất là 11%, dự án cao nhất là 13%.
Về trạm thu phí, Kiểm toán Nhà nước kết luận, vị trí đặt một số trạm thu phí chưa phù hợp, 31/87 trạm không đảm bảo khoảng cách tối thiểu giữa 2 trạm là 70 km và 6 trạm thực hiện thu phí hoàn vốn trước thời điểm dự án hoàn thành bàn giao đưa vào sử dụng.
Việc triển khai thu phí tự động không dừng còn chậm, mới có 33/87 trạm thu phí tự động không dừng kết hợp với thu phí 1 dừng vào hoạt động. Ngoài ra, còn 25/87 trạm thu phí chưa hoạt động, chưa có chủ trương thu phí tự động. Vấn đề nghiệm thu, thanh toán được kết luận là còn sai sót; chất lượng thi công chưa đảm bảo...
Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị giảm thời gian thu phí hoàn vốn của 40 dự án là 120 năm so với phương án tài chính ban đầu và giảm giá trị đầu tư 1.467,3 tỉ đồng.
