Trả lời:
Câu hỏi của Bạn liên quan tới lễ mở thầu cùng với tình huống về giá dự thầu cao hơn giá gói thầu.
Trong Luật Đấu thầu quy định việc mở thầu phải được tiến hành công khai ngay sau thời điểm đóng thầu đối với các hồ sơ dự thầu (HSDT) được nộp theo yêu cầu của hồ sơ mời thầu (HSMT). Để thực hiện việc mở thầu công khai, trong Nghị định 85/2009/NĐ-CP (NĐ 85), trong Mẫu HSMT đều quy định phải mời các nhà thầu tham gia đấu thầu tới tham dự lễ mở thầu, ngoài ra bên mời thầu có thể mời đại diện của các cơ quan liên quan đến tham dự. Với vai trò chứng kiến lễ mở thầu do bên mời thầu thực hiện nên sau khi lễ mở thầu kết thúc, đại diện các nhà thầu, đại diện các cơ quan đến tham dự lễ mở thầu sẽ ký xác nhận vào biên bản mở thầu. Trừ gói dịch vụ tư vấn tiến hành mở thầu 2 lần, còn đối với các gói thầu khác chỉ tiến hành mở thầu 1 lần. Trong biên bản mở thầu sẽ ghi lại các thông tin cơ bản của từng HSDT. Những nội dung không có trong biên bản mở thầu (ví dụ nhà thầu không có thư giảm giá) thì có nghĩa là sau này trong quá trình đánh giá nếu phát hiện có thư giảm giá thì thư này cũng không được chấp nhận (coi như không có). Bởi lẽ, nội dung biên bản mở thầu đã được công bố cho mọi người tham dự và cùng ký xác nhận là nhà thầu đó không có thư giảm giá. Nhưng có những thông tin trong biên bản mở thầu cũng chỉ mang ý nghĩa tương đối. Ví dụ đối với giá dự thầu. Theo trình tự đánh giá HSDT nêu trong HSMT (đối với mua sắm hàng hóa, xây lắp) và phù hợp với quy định của Luật Đấu thầu thì việc đánh giá gồm đánh giá sơ bộ HSDT và đánh giá chi tiết HSDT.
Khi đánh giá chi tiết thì thực hiện qua một số bước: Bước đánh giá về mặt kỹ thuật, rồi đánh giá về mặt tài chính/thương mại để xác định giá đánh giá nhằm so sánh, xếp hạng các nhà thầu. Trong quá trình đánh giá về mặt tài chính/thương mại thì các HSDT (đã vượt qua đánh giá về mặt kỹ thuật) được tiến hành sửa lỗi, hiệu chỉnh sai lệch. Công việc này được quy định chi tiết ở Điều 30 NĐ 85. Trong HSDT nếu có các phép tính cộng, trừ, nhân, chia đã thực hiện sai thì được sửa lại cho đúng và gọi đó là lỗi số học. Có sự sai khác giữa phần kỹ thuật và tài chính thì lấy nội dung thuộc phần kỹ thuật làm cơ sở pháp lý, sai khác giữa con số và chữ viết thì lấy chữ viết làm cơ sở pháp lý..., nội dung này được gọi là sửa lỗi.
Thông qua việc sửa lỗi (đặc biệt sửa lỗi số học), giá dự thầu ban đầu của nhà thầu (công khai trong lễ mở thầu và ghi trong biên bản mở thầu) sẽ được điều chỉnh (tăng lên hoặc giảm đi) miễn là tổng giá trị tuyệt đối lỗi số học của nhà thầu không vượt 10% giá dự thầu.
Tiếp đó, HSDT được tiến hành hiệu chỉnh sai lệch, nội dung nào HSDT chào nhiều hơn yêu cầu của HSMT thì giá dự thầu được trừ đi với giá trị ứng với phần chào thừa và ngược lại. Nhà thầu cần đảm bảo rằng tổng giá trị tuyệt đối các sai lệch không vượt 10% giá dự thầu thì sẽ được đánh giá tiếp về giá đánh giá. Như vậy, thông qua hiệu chỉnh sai lệch, giá dự thầu của nhà thầu (sau sửa lỗi) sẽ lại tăng lên hoặc giảm đi.
Với quy định về cách tiến hành đánh giá HSDT như trên thì không ít trường hợp giá dự thầu của nhà thầu (trong buổi mở thầu) cao hơn giá gói thầu, nhưng sau sửa lỗi, hiệu chỉnh sai lệch, giá dự thầu sẽ giảm đi nhiều và tất nhiên nhà thầu được hưởng theo kết quả sửa lỗi, hiệu chỉnh sai lệch. Tuy nhiên, đôi khi việc này cũng có những “tiêu cực” như cố tình tạo lỗi sai lệch hoặc sửa số liệu để nhằm một mục đích nào đó. Do vậy, trong NĐ 85, trong các Mẫu HSMT đều yêu cầu: Sau khi mở thầu, bên mời thầu phải ký xác nhận vào từng trang bản gốc HSDT và quản lý theo chế độ quản lý hồ sơ “mật”. Việc đánh giá HSDT tiến hành theo bản chụp để đảm bảo tính nguyên trạng của HSDT.
Trở lại tình huống của Bạn thấy rằng, giá dự thầu của các nhà thầu vượt giá gói thầu là việc bình thường, nó không thuộc tình huống phải xử lý. Với trường hợp này, tổ chuyên gia tiến hành việc đánh giá HSDT theo đúng trình tự và theo tiêu chuẩn đánh giá cũng như theo các yêu cầu của HSMT. Chỉ tới khi các HSDT được đánh giá là đáp ứng yêu cầu về mặt kỹ thuật nhưng lại có giá đề nghị trúng thầu (tức là giá dự thầu sau sửa lỗi, hiệu chỉnh sai lệch) vượt giá gói thầu (trong kế hoạch đấu thầu) thì tiến hành xử lý tình huống này căn cứ Khoản 6 Điều 70 NĐ 85.
