|
| AI được dự báo sẽ thay đổi công việc của nhà báo nhiều hơn là thay thế họ. Ảnh: Nhã Chi AI |
Những con số đáng chú ý
Báo cáo Xu hướng báo chí, truyền thông và công nghệ thường niên năm 2025 do Viện Nghiên cứu báo chí Reuters công bố cho thấy, các tòa soạn đối diện với những trở ngại kinh tế và cuộc chiến bản quyền với các nền tảng AI. Người dùng thay đổi thói quen tìm kiếm thông tin trên Internet cũng sẽ trở thành khó khăn lớn với đơn vị sản xuất tin tức, nhất là khi báo chí đã mất quá nhiều lưu lượng truy cập từ mạng xã hội.
Theo khảo sát ngành được thực hiện với 326 nhà lãnh đạo truyền thông tại 51 quốc gia và vùng lãnh thổ, chỉ 41% số người được hỏi (biên tập viên, CEO và lãnh đạo kỹ thuật số) tỏ ra lạc quan về triển vọng của ngành báo chí trong năm tới, trong khi 17% thể hiện sự thiếu tự tin.
Mặc dù vậy, hơn một nửa số người tham gia khảo sát (56%) vẫn tự tin về triển vọng kinh doanh của tòa soạn bất chấp bối cảnh kinh tế và chính trị khó khăn. Nhiều nhà xuất bản kỳ vọng lưu lượng truy cập sẽ tăng trong bối cảnh hỗn loạn chính trị, số khác ghi nhận sự tăng trưởng liên tục của đăng ký trực tuyến trả phí, và một số tin rằng sự bùng nổ của nội dung AI không đáng tin cậy sẽ khiến công chúng quay lại với các nguồn tin cậy.
Khi tốc độ tăng trưởng đăng ký trả phí chậm lại, việc phát triển sản phẩm mới sẽ trở thành ưu tiên. Hơn 1/4 số người tham gia khảo sát đang cân nhắc hoặc lên kế hoạch ra mắt sản phẩm mới liên quan đến trò chơi (29%) hoặc giáo dục (26%), 20% hướng tới các phiên bản quốc tế hoặc ngôn ngữ khác. Nhiều sản phẩm sẽ được gộp vào gói "truy cập toàn bộ" nhằm giảm tỷ lệ hủy đăng ký. 42% đang lên kế hoạch tung ra sản phẩm dành cho giới trẻ trong năm nay.
Việc sử dụng công nghệ AI tiếp tục tăng trên tất cả các lĩnh vực của báo chí, truyền thông, với 60% cho rằng tự động hóa hậu trường rất quan trọng. 87% nói rằng phòng tin tức của họ đang được AI thế hệ mới chuyển đổi hoàn toàn hoặc một phần.
Theo đó, các ứng dụng AI hướng đến người dùng sẽ bùng nổ trong năm 2025 như: chuyển bài viết thành âm thanh (75%), tạo tóm tắt AI ở đầu bài viết (70%), dịch bài báo sang nhiều ngôn ngữ (65%), tích hợp chatbot hoặc giao diện tìm kiếm AI (56%)…
8 dự báo về tương lai báo chí
Vào đầu năm 2025, John Micklethwait - Tổng biên tập Bloomberg News, cựu Tổng biên tập The Economist, đồng tác giả của 6 cuốn sách về kinh tế - tài chính, đã chia sẻ tầm nhìn của mình về lĩnh vực báo chí truyền thống trong kỷ nguyên AI.
Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo đang làm thay đổi hàng loạt ngành nghề, từ luật sư, kế toán đến lập trình viên, báo chí cũng không nằm ngoài cuộc cách mạng này. Nhưng thay vì bị thay thế, nghề báo, nếu thích nghi đúng cách, có thể phát triển mạnh mẽ hơn nữa.
John Micklethwait đã đưa ra 8 dự đoán về tương lai của báo chí trong thời đại AI, được rút ra từ thực tiễn cách một tòa soạn hội tụ toàn cầu như Bloomberg News hoạt động, cùng những chiêm nghiệm từ nhiều năm gắn bó với ngành.
Thứ nhất, AI sẽ thay đổi công việc của nhà báo nhiều hơn là thay thế họ. Thay vì “cướp” việc, AI sẽ đóng vai trò hỗ trợ, giúp phóng viên tập trung vào khía cạnh phân tích và đào sâu vấn đề. Ví dụ, trước đây việc đưa tin về kết quả kinh doanh là một cuộc đua tốc độ; hiện nay, AI có thể tự động quét dữ liệu và đưa ra bản nháp trong tích tắc. Điều này không khiến phóng viên thất nghiệp, mà cho phép họ mở rộng độ sâu và phạm vi đưa tin. Quan trọng hơn nữa, việc đào sâu tin tức trở thành một công việc thú vị hơn đưa tin thuần túy.
Thứ hai, tin nóng vẫn rất quan trọng, nhưng “tuổi thọ” sẽ ngắn hơn bao giờ hết. Thông tin chưa bao giờ mất giá, nhưng giá trị đó đang bị nén về mặt thời gian. Chẳng hạn, những phản ứng trên thị trường tài chính hiện diễn ra trong mili giây sau khi tin tức xuất hiện và AI sẽ còn làm cho thời gian này ngắn thêm nữa. Trong tương lai gần, một khi các công cụ như ChatGPT được tích hợp tin tức theo thời gian thực, thông tin sẽ nhanh chóng trở thành "kiến thức chung", làm thay đổi hoàn toàn cách chúng ta tiếp cận tin nóng.
Thứ ba, vai trò của điều tra và phóng sự vẫn hết sức quan trọng. AI có thể tóm tắt tin, phát hiện mẫu dữ liệu, nhưng chỉ con người mới có thể đi gặp nguồn tin, xây dựng niềm tin, khai thác thông tin nhạy cảm, hoặc viết những bài bình luận sắc sảo. Không có dữ liệu ban đầu, AI sẽ không thể tạo ra bất kỳ nội dung gì có giá trị. Báo chí vẫn rất cần “những đôi chân dưới đất”.
Thứ tư, biên tập viên sẽ bị ảnh hưởng bởi AI nhiều hơn phóng viên. Dù việc quản lý đội ngũ và ra quyết định vẫn đòi hỏi con người, nhưng quá trình chỉnh sửa, kiểm tra lỗi và thậm chí là đề xuất tiêu đề, chèn hình ảnh... sẽ được tự động hóa mạnh mẽ. Ví dụ, một bài viết về bóng đá có thể được AI rà soát, chỉnh lỗi, kiểm tra số liệu (như tỷ lệ kiểm soát bóng), đề xuất ảnh và video kèm theo, gần như ngay lập tức. Biên tập viên sẽ trở thành người giám sát AI thay vì trực tiếp làm từng việc nhỏ.
Thứ năm, “tìm kiếm” sẽ nhường chỗ cho “hỏi và đáp”. Thói quen tìm kiếm của người dùng đã và đang thay đổi, thay vì tìm tới các công cụ tìm kiếm, người dùng hỏi các công cụ AI. Thay vì hiện ra hàng loạt đường link như trước đây, các công cụ tìm kiếm, hay đúng hơn là công cụ trả lời sẽ đưa ra câu trả lời trực tiếp từ các nội dung báo chí đã được huấn luyện. Điều này đe dọa mô hình kiếm tiền từ quảng cáo theo lượt truy cập của nhiều tờ báo. Do đó, việc xây dựng mô hình thu phí độc giả và phát triển mối quan hệ dài hạn với người đọc trở thành giải pháp sống còn.
Thứ sáu, tin giả dưới dạng video và âm thanh sẽ là thách thức lớn. Hiện tượng “AI bịa chuyện” trong văn bản có thể kiểm tra được bằng con người, nhưng với video và âm thanh giả mạo, việc xác minh sẽ phức tạp hơn rất nhiều. Trong những tình huống khẩn cấp như nổ súng ở tàu điện, AI có thể giúp phát hiện manh mối từ mạng xã hội, nhưng hình ảnh giả hoặc clip giả mạo sẽ gây nhiễu rất lớn. Trong tương lai gần, mối nguy chính không phải là AI bịa ra một sự kiện hoàn toàn giả, mà là nó được sử dụng để tạo ra video hoặc âm thanh giả, làm sai lệch, bóp méo hoặc khuếch đại có chủ đích một sự kiện có thật.
Thứ bảy, cá nhân hóa nội dung sẽ thực sự phát huy sức mạnh. Các thuật toán rất giỏi phát hiện những gì người đọc quan tâm, thậm chí phát hiện được mối quan tâm tiềm ẩn dựa trên hành vi đọc của người dùng. Theo đó, các công cụ AI sẽ kết nối thông tin mượt mà hơn, gợi ý nội dung chuẩn xác hơn, làm hài lòng những yêu cầu đặc thù của từng độc giả. Tuy nhiên, điều này cũng đi kèm những mặt tối. Chính các thuật toán dự đoán rằng người đọc thích một khóa học làm vườn cũng có thể dẫn một thiếu niên vừa bị bạn gái chia tay tới các video về tự sát. Hiện nay, các mạng xã hội không phải chịu trách nhiệm pháp lý về nội dung trên nền tảng của mình theo cách mà các tổng biên tập đang phải chịu trách nhiệm, trong khi mức độ gây nghiện của mạng xã hội mạnh mẽ hơn rất nhiều. Chính vì vậy, cần có quy định rõ ràng và sự minh bạch trong cách AI cá nhân hóa nội dung, đặc biệt khi các nền tảng không chịu trách nhiệm như một cơ quan báo chí thực thụ.
Cuối cùng, khi công cụ AI trở nên quá phức tạp, quá mạnh mẽ, có khả năng xâm phạm lớn, các quy định sẽ xuất hiện. Theo đó, châu Âu chắc chắn sẽ đi đầu trong việc đặt ra các quy định và các ông lớn công nghệ sẽ không còn được hưởng quyền miễn trừ. Lịch sử đã chứng minh, khi một ngành trở nên quá quyền lực mà thiếu trách nhiệm xã hội, xã hội sẽ phản ứng, buộc các công ty phải làm nhiều hơn là chỉ tuân thủ luật pháp.
Ngày nay, các tổng biên tập và nhà xuất bản đã cảnh giác hơn với AI so với khi đối mặt với Internet và mạng xã hội. Theo đó, ngành báo chí đã sẵn sàng hơn để đối mặt với cơn sóng công nghệ mới, không phải để đầu hàng, mà để dẫn dắt nó.
