Khoản vay đặc biệt lãi suất 0%: Cần thêm căn cứ khi luật hóa

Việc cho vay đặc biệt được Ngân hàng Nhà nước thực hiện từ nguồn tiền thực hiện chức năng của ngân hàng trung ương về phát hành tiền, không sử dụng nguồn tiền từ ngân sách nhà nước. Ảnh: Lê Tiên

Giải trình nội dung này, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Nguyễn Thị Hồng cho biết, sau khi Luật có hiệu lực thi hành, NHNN sẽ ban hành thông tư sửa đổi bổ sung theo hướng quy định chặt chẽ về trách nhiệm của đơn vị được vay và trách nhiệm của NHNN khi cho vay, kiểm soát dòng tiền để tránh rủi ro, tránh lạm dụng chính sách.

Thay mặt Chính phủ, trình bày báo cáo tiếp thu, giải trình ý kiến của đại biểu Quốc hội về Dự án Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng (TCTD) (sửa đổi) tại Phiên họp thứ 46 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH), Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng cho biết, các quy định tại Dự thảo Luật sẽ có nhiều tác động tích cực đối với kinh tế - xã hội, đặc biệt là tăng cường khả năng tiếp cận tín dụng của cá nhân và doanh nghiệp, góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển đất nước, cũng như góp phần bảo đảm an ninh trật tự, an toàn xã hội.

Một số ý kiến yêu cầu làm rõ về nguồn tiền để cho vay đặc biệt cũng như cơ chế để kiểm soát việc quyết định cho vay đặc biệt của NHNN có lãi suất 0%/năm, không có tài sản bảo đảm. Về nội dung này, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết, việc cho vay đặc biệt được NHNN thực hiện từ nguồn tiền thực hiện chức năng của ngân hàng trung ương về phát hành tiền, không sử dụng nguồn tiền từ ngân sách nhà nước. Do vậy, việc NHNN cho vay đặc biệt có lãi suất 0% năm không dẫn đến rủi ro ngân sách nhà nước phải bù lãi suất. Tuy nhiên, tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội, Chính phủ chỉ đạo cơ quan chủ trì tiếp tục rà soát, phối hợp với các cơ quan có liên quan để rà soát các quy định về xử lý các khoản cho vay đặc biệt của NHNN theo quy định về chế độ tài chính của NHΝΝ.

Việc cho vay đặc biệt của NHNN chỉ được thực hiện với 2 trường hợp. Một là TCTD bị rút tiền hàng loạt (để chi trả cho người gửi tiền). Hai là, để thực hiện phương án phục hồi, phương án chuyển giao bắt buộc của các TCTD được kiểm soát đặc biệt và chỉ áp dụng sau khi đã thực hiện các biện pháp nghiệp vụ của NHNN như tái cấp vốn, nghiệp vụ thị trường mở...

Như vậy, hoạt động cho vay đặc biệt của NHNN là hoạt động cần thiết, ngăn chặn hiện tượng rút tiền hàng loạt tại TCTD cũng như hạn chế nguy cơ rủi ro lan truyền sang TCTD khác hoặc để hỗ trợ cho phương án phục hồi, phương án chuyển giao bắt buộc nhằm tái cơ cấu các TCTD được kiểm soát đặc biệt. Hoạt động cho vay đặc biệt nhằm mục tiêu bảo đảm an toàn hệ thống các TCTD, an ninh trật tự, an toàn xã hội, không nhằm tạo ra lợi thế cạnh tranh cho các TCTD được vay đặc biệt từ NHΝΝ.

Bên cạnh đó, khoản 3 Điều 194 Luật Các TCTD 2024 đã giao Thống đốc NHNN quy định chi tiết việc cho vay đặc biệt. Thực hiện quy định này, Thống đốc NHΗΝΝ đã ban hành Thông tư số 37/2024/TT-NHNN để quy định chi tiết việc cho vay đặc biệt; trong đó, quy định cụ thể mục đích, số tiền, thời hạn, tài sản bảo đảm, điều kiện tài sản bảo đảm, trả nợ vay, trách nhiệm của các bên liên quan...

Hoạt động cho vay đặc biệt của Ngân hàng Nhà nước nhằm ngăn chặn hiện tượng rút tiền hàng loạt tại tổ chức tín dụng hoặc hỗ trợ tái cơ cấu các tổ chức tín dụng được kiểm soát đặc biệt. Ảnh: Nhã Chi

Tuy nhiên, tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội, sau khi Luật Các TCTD (sửa đổi) được ban hành, NHNN sẽ nghiên cứu, rà soát, sửa đổi Thông tư số 37/2024/TT-NHNN liên quan đến tiêu chí, điều kiện cho vay đặc biệt với lãi suất 0%/năm, không có tài sản bảo đảm, mục đích sử dụng khoản vay, trách nhiệm của đơn vị được vay và trách nhiệm của NHNN khi cho vay, kiểm soát dòng tiền để tránh rủi ro, tránh lạm dụng chính sách, làm giảm động lực tái cấu trúc nội tại của ngân hàng, tăng cường tính minh bạch về trình tự, thủ tục cho vay và tăng cường kiểm soát, ngăn ngừa, hạn chế tổn thất có thể xảy ra, phòng tránh rủi ro đạo đức, rủi ro chính sách và hiệu ứng phụ, bảo đảm niềm tin và công bằng thị trường.

Trình bày báo cáo ý kiến về tiếp thu, giải trình chỉnh lý Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các TCTD, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội (Ủy ban KTTC) Phan Văn Mãi cho biết, Dự thảo Luật quy định “lãi suất cho vay đặc biệt của NHNN là 0%/năm”. Đây là nội dung đã được Ban Thường vụ Đảng ủy NHNN báo cáo, xin ý kiến cấp có thẩm quyền.

Tuy nhiên, Thường trực Ủy ban KTTC nhận thấy Công văn số 14923-CV/VPTW ngày 20/5/2025 của Văn phòng Trung ương Đảng về ý kiến kết luận của cấp có thẩm quyền không thể hiện nội dung chấp thuận đề xuất của Ban Thường vụ Đảng ủy NHNN về việc bỏ hình thức cho vay đặc biệt có lãi suất để thay bằng mức lãi suất 0% đối với tất cả các khoản cho vay đặc biệt. Trong khi đó, quy định về lãi suất cho vay đặc biệt của NHNN là nội dung quan trọng, ảnh hưởng đến sự ổn định của hệ thống TCTD, an ninh tài chính - tiền tệ quốc gia và nguồn lực của nền kinh tế. Do còn có cách hiểu khác nhau giữa các cơ quan nên Thường trực Ủy ban KTTC đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục hoàn thiện quy định về lãi suất cho vay đặc biệt trên cơ sở ý kiến của cấp có thẩm quyền.

Liên quan đến quy định khoản cho vay đặc biệt, theo Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, trong văn bản kết luận của cấp có thẩm quyền chưa thể hiện rõ ý kiến về mức lãi suất cho vay đặc biệt, dẫn đến cách hiểu khác nhau giữa các cơ quan. Thường trực Ủy ban KTTC đã có công văn gửi Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp về nội dung này. Vì vậy, Chủ tịch Quốc hội đề nghị Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp khẩn trương tổng hợp các nội dung để báo cáo Đảng ủy Quốc hội, xin ý kiến cơ quan có thẩm quyền làm cơ sở tiếp tục hoàn thiện quy định về lãi suất cho vay đặc biệt.