Lạm phát có thể tăng trở lại trong năm 2016

Kinh nghiệm năm 1999 cho thấy, lạm phát thấp có thể nhanh đổi chiều, nếu cung tiền không kiểm soát chặt. Ảnh: LTT

Lạm phát có thể đảo chiều

Báo cáo Kinh tế vĩ mô Việt Nam quý IV/2015 của VEPR đánh giá, kinh tế Việt Nam trong năm 2015 đã có sự hồi phục chắc chắn và xu hướng tích cực sẽ tiếp tục diễn ra trong năm 2016, cũng như trong giai đoạn 2016 - 2020. Quyết tâm cải cách kinh tế trong nước chưa tạo ra những kết quả rõ nét, tuy nhiên quá trình hội nhập kinh tế đang tạo ra những động lực tăng trưởng mới cho kinh tế Việt Nam. Trong đó, đáng chú ý là các hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới (TPP, EVFTA, AEC) có khả năng tạo ra môi trường thuận lợi hơn cho khu vực kinh tế tư nhân trong nước và khu vực có vốn đầu tư nước ngoài phát triển. Xu hướng dịch chuyển sản xuất ra khỏi Trung Quốc cũng đang tạo ra những cơ hội lớn cho Việt Nam phát triển các ngành công nghiệp nhẹ và giải quyết bài toán lao động.

Với những điều kiện thuận lợi nêu trên, Báo cáo của VEPR kỳ vọng, lạm phát sẽ tiếp tục duy trì ở mức thấp, khoảng 4 - 5%, từ đó giúp cho mặt bằng lãi suất ổn định, tạo thuận lợi cho quá trình phục hồi kinh tế.

Tuy nhiên, Báo cáo cho rằng, Chính phủ cần lưu ý áp lực lạm phát có thể tăng trở lại trong năm 2016. Kinh nghiệm năm 1999 cho thấy, lạm phát ở mức thấp có thể nhanh chóng đổi chiều, nếu cung tiền không được kiểm soát chặt chẽ. Theo VEPR, lạm phát bình quân của cả năm 2015 chỉ ở mức 0,63%, nhưng lạm phát có thể đứng trước những biến động mạnh hơn trong năm 2016 với 4 nguyên nhân. “Thứ nhất, giá năng lượng và nhiều loại hàng hóa đã ở mức thấp kỷ lục và có khả năng sẽ đi ngang hoặc tăng nhẹ. Thứ hai, hiện tượng thời tiết El Nino đang tác động bất lợi đến nguồn cung gạo, có thể khiến giá cao hơn trong năm 2016. Đáng lưu ý, quyền số của nhóm hàng lương thực sẽ được điều chỉnh giảm giai đoạn 2016 - 2020 dù vẫn giữ một tỷ trọng cao. Thứ ba, khả năng tăng giá các nhóm hàng do Nhà nước quản lý bao gồm điện, dịch vụ y tế và giáo dục trong năm 2016 là lớn. Thứ tư, tốc độ tăng cung tiền vượt xa GDP danh nghĩa đang tích lũy những rủi ro gây bất ổn về giá”, VEPR phân tích. 

Ưu tiên cao nhất cho ổn định kinh tế vĩ mô

VEPR cho rằng, năm 2016, Chính phủ cần quay trở lại ưu tiên cao nhất cho các mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô khi tăng trưởng kinh tế đã hồi phục. Để làm được điều này, VERP đưa ra khuyến nghị, Chính phủ phải giữ kỷ luật tài khóa để giảm mức bội chi ngân sách, đặc biệt cần có những giải pháp chính sách mạnh mẽ để cắt giảm chi tiêu thường xuyên. Các khoản chi đầu tư từ nguồn vốn ODA ngoài dự toán cần được kiểm soát chặt chẽ. Bên cạnh đó, mức thâm hụt ngân sách hiện được tính theo Luật Ngân sách nhà nước năm 2002 do đã có những sự khác biệt lớn với thông lệ quốc tế nên mức bội chi ngân sách cần được điều chỉnh phù hợp để đảm bảo tính khả thi và kỷ luật tài khóa.

Chính phủ cũng cần đẩy nhanh tiến độ thị trường hóa giá các loại hàng hóa, dịch vụ công như y tế, giáo dục và các mặt hàng thiết yếu như điện, nước...; chấm dứt sử dụng các biện pháp kiểm soát giá mang tính hành chính, dẫn tới méo mó thị trường, gia tăng thâm hụt ngân sách, giảm hiệu quả điều hành của các công cụ vĩ mô truyền thống là chính sách tiền tệ và tài khóa. “Điều này có thể gây khó khăn cho kiểm soát lạm phát trong ngắn hạn, nhưng lại tạo tiền đề quan trọng ổn định chính sách trong dài hạn”, VEPR nhận định.

Kiểm soát tăng trưởng và chất lượng tín dụng cũng là biện pháp Chính phủ cần phải quan tâm để tránh việc duy trì chính sách tiền tệ nới lỏng trong thời gian quá dài dẫn tới hình thành bong bóng tài sản. VEPR cho rằng, mục tiêu tăng trưởng tín dụng 18% cho năm 2016 là quá cao, trong bối cảnh lạm phát nhiều khả năng sẽ quay trở lại, do đó đề xuất xem xét mục tiêu tăng trưởng tín dụng cho năm 2016 ở mức 12 - 15%, và thực hiện các biện pháp mang tính thị trường định hướng dòng vốn tín dụng vào khu vực sản xuất.

Cũng theo VEPR, mặt bằng lãi suất huy động và lãi suất cho vay nhiều khả năng sẽ chịu áp lực lớn nếu lạm phát tăng lên trong năm 2016. “Cần sớm dỡ bỏ trần lãi suất huy động, hoặc chỉ áp dụng trần lãi suất với các kỳ hạn huy động rất ngắn (dưới 1 tháng) để thị trường có thể linh hoạt tự điều chỉnh, cân đối cung cầu về vốn”, VEPR khuyến nghị.