|
| Ảnh minh họa: Internet |
Cụ thể, đối với việc phê duyệt bổ sung các dự án điện mặt trời (ĐMT), cơ quan thanh tra kết luận, Bộ Công Thương đã không thực hiện đúng quy định trong việc lập, phê duyệt Quy hoạch ĐMT quốc gia và cấp tỉnh đến năm 2020 theo yêu cầu tại Quyết định số 11/2017/QĐ-TTg.
Theo kết luận thanh tra, Quyết định số 11/2017/QĐ-TTg về cơ chế khuyến khích phát triển các dự án ĐMT tại Việt Nam có quy định rõ về việc lập Quy hoạch phát triển ĐMT quốc gia và Quy hoạch phát triển ĐMT cấp tỉnh (khoản 2 Điều 4). Việc đầu tư xây dựng các dự án nối lưới phải phù hợp với quy hoạch phát triển điện lực được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt (khoản 1 Điều 7). Các quy định này đặt ra yêu cầu việc đầu tư các dự án điện lực trên quy hoạch phải được cấp thẩm quyền phê duyệt hoặc phê duyệt quy hoạch điều chỉnh khi có phát sinh trên thực tế. Tuy nhiên, trên thực tế, Bộ Công Thương không thực hiện đúng các quy định này trong việc lập quy hoạch phát triển ĐMT quốc gia đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035.
Mặt khác, Bộ Công Thương đã chậm trễ trong việc lập quy hoạch. Quyết định số 11/2017/QĐ-TTg ban hành ngày 11/4/2017 và có hiệu lực thi hành trong 25 tháng (từ ngày 1/6/2017 đến ngày 30/6/2019), nhưng đến ngày 14/12/2018 Bộ này mới trình Thủ tướng Chính phủ. Như vậy, tại thời điểm trình, thời gian thi hành Quyết định đã qua 18,5 tháng (hết 3/4 thời gian).
Quy hoạch ĐMT mà Bộ Công Thương lập, trình đã không được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Kết luận nêu rõ, Bộ Công Thương cho rằng, do Luật Quy hoạch được Quốc hội thông qua ngày 24/11/2017 có hiệu lực vào ngày 1/1/2019, trong đó không có Quy hoạch ĐMT quốc gia đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035, do đó Thủ tướng Chính phủ không phê duyệt và không có chỉ đạo thêm về việc phê duyệt ĐMT quốc gia. Tuy nhiên, qua nghiên cứu Luật Quy hoạch thấy rằng, quy hoạch phát triển điện lực quốc gia là một trong số 39 quy hoạch ngành quốc gia thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Quy hoạch; các nội dung chi tiết về việc quy hoạch điện như: nguồn điện, lưới điện... sẽ được luật chuyên ngành là Luật Điện lực quy định cụ thể.
“Do đó, việc Bộ Công Thương viện dẫn Luật Quy hoạch không ghi chi tiết quy hoạch nguồn ĐMT là lý do để không có Quy hoạch phát triển ĐMT đến năm 2020 là không phù hợp với các quy định pháp luật về quy hoạch và điện lực”, Thanh tra Chính phủ kết luận.
Cơ quan thanh tra nhấn mạnh, cũng chính vì Bộ Công Thương không lập Quy hoạch phát triển ĐMT quốc gia đến năm 2020 và không có Quy hoạch ĐMT cấp tỉnh đến năm 2020 do UBND các tỉnh lập nên không có căn cứ cho việc quản lý đầu tư nguồn ĐMT theo quy hoạch, điều chỉnh, bổ sung theo quy định tại khoản 1 Điều 4 Quyết định số 11/2017/QĐ-TTg.
Về việc phê duyệt bổ sung 168 dự án nguồn ĐMT với tổng công suất 14.707 MW vào quy hoạch điện lực các cấp giai đoạn 2016 - 2020, kết luận thanh tra cũng làm rõ nhiều vi phạm. Theo đó, Bộ Công Thương đã phê duyệt 92 dự án với tổng công suất 3.194 MW có tiến độ vận hành giai đoạn 2016 - 2020 là không có căn cứ pháp lý về quy hoạch (không có quy hoạch), vi phạm khoản 1 Điều 4 Quyết định số 11/2017/QĐ-TTg.
Ngoài ra, Bộ đã tham mưu trình Thủ tướng phê duyệt bổ sung riêng lẻ 54 dự án tổng công suất 10.521MW vào Quy hoạch điện VII điều chỉnh, trong khi không có quy hoạch, nên không có căn cứ pháp lý.
Thêm nữa, Bộ Công Thương đã phê duyệt bổ sung các dự án ĐMT không quá 50MW vào quy hoạch điện lực cấp tỉnh trên cơ sở đề nghị của các địa phương, chủ đầu tư, mà không lập quy hoạch điều chỉnh, dẫn tới việc bổ sung dự án không có căn cứ pháp lý, không có tính tổng thể, cơ sở quản lý, thậm chí không đảm bảo cạnh tranh trong thu hút đầu tư, không bảo đảm minh bạch, nguy cơ phát sinh cơ chế "xin - cho".
Do đó, việc phê duyệt 168 dự án với tổng công suất 14.707 MW/850 MW (tức cao gấp 17,3 lần so với tổng công suất) là không có căn cứ về quy hoạch. Ngoài giá FIT trả cho chủ đầu tư, cơ quan thanh tra chỉ ra các hậu quả khác như chi phí hệ thống tăng thêm ít nhất 5,5 cents/kWh. Bên cạnh đó, việc không đồng bộ giữa việc bổ sung quy hoạch từng dự án, không có quy hoạch tổng thể và không đồng bộ với lưới điện đi kèm với tiến độ với các công trình lưới điện từ 3 - 5 năm, chậm hơn nhiều so với tiến độ vận hành của ĐMT, dẫn đến khó khăn trong vận hành hệ thống điện, có khả năng gây quá tải, buộc các nhà máy điện phải giảm phát.
Kết luận cũng chỉ ra những vi phạm của Bộ Công Thương trong tham mưu ban hành Quyết định 13/2020/QĐ-TTg cơ chế khuyến khích phát ĐMT tại Việt Nam là trái với Nghị quyết 115/NQ-CP của Chính phủ trong việc tham mưu mở rộng đối tượng áp dụng cơ chế khuyến khích. Điều này dẫn tới 15 dự án ĐMT được hưởng giá ưu đãi 9,35 cent/kWh không đúng đối tượng, nên tổng số tiền mà Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) phải thanh toán nhiều hơn khoảng 1.481 tỷ đồng. “Trách nhiệm này thuộc về Bộ Công Thương với vai trò chủ trì và tham mưu”, kết luận thanh tra nêu.
Bên cạnh đó, Bộ Công Thương tham mưu ban hành thời hạn áp dụng giá FIT đối với các dự án ĐMT nối lưới 20 năm là quá dài so với thời gian thu hồi vốn đầu tư và chưa phù hợp với lộ trình phát triển thị trường bán buôn điện cạnh tranh (khoảng 8 năm)...
Căn cứ kết luận thanh tra và ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Tổng Thanh tra Chính phủ kiến nghị, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành liên quan, cũng như các địa phương được thanh ra (Bình Thuận, Ninh Thuận, Khánh Hòa, Long An, Bình Phước, Đắk Lắk, Đắk Nông, Bà Rịa - Vũng Tàu) thực hiện các biện pháp xử lý.
Về xử lý trách nhiệm, Thanh tra Chính phủ kiến nghị, Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Công an tiếp nhận hồ sơ, tài liệu vụ việc để xem xét, điều tra theo quy định của pháp luật.
