'Lời mời giết chóc' trong chiến dịch truy quét ma túy Philippines

Francisco Santiago, 21 tuổi, tại buồng giam. Ảnh:Washington Post

Rạng sáng ngày 13/9, trên một con phố tăm tối ở trung tâm thủ đô Manila, Philippines, Santiago bị cảnh sát bắn trúng ngực và tay trong một cuộc truy kích săn lùng tội phạm ma túy. Sợ hãi, Santiago giả chết, nằm bất động cho đến khi cảm nhận thấy ánh đèn chớp nháy từ máy ảnh của phóng viên. Lúc này, anh mới từ từ giơ tay lên ra dấu đầu hàng. Nhờ thế, Santiago thoát chết, ít nhất tới thời điểm hiện tại, theo Washington Post.

Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte thề tiêu diệt sạch tội phạm ma túy ở nước này. Ông triển khai một chiến dịch truy quét mạnh tay, cho phép giết chết những người tình nghi liên quan đến ma túy mà không cần xét xử.

Kể từ tháng 6, ước tính 687.000 người trên khắp Philippines đã ra đầu thú vì chiến dịch trấn áp tội phạm ma túy do ông Duterte phát động. Trong hơn ba tháng, khoảng 3.300 nghi phạm sử dụng và buôn bán ma túy đã bị giết dưới tay cảnh sát, lực lượng dân phòng hay những kẻ tấn công chưa xác định danh tính.

Đa phần những nhân chứng tận mắt thấy các vụ giết người thường chọn cách im lặng bởi họ lo sợ sẽ trở thành mục tiêu tiếp theo.

Tổng thống Duterte phủ nhận việc chính quyền hậu thuẫn những vụ giết người không qua xét xử trên đường phố Philippines, khẳng định cảnh sát chỉ tự vệ và hành động vì an ninh, an toàn xã hội.

Nhưng lời khai của một số người sống sót trong chiến dịch truy quét lại vẽ nên bức tranh hoàn toàn khác. Ở đó, tình trạng bạo lực bắt nguồn từ một lời kêu gọi  "thỏa sức xuống tay" và kết thúc bằng một lời hứa "không phải chịu bất kỳ hệ lụy nào" của chính ông Duterte, cây bút Emily Rauhala từWashington Post bình luận.

Lời mời giết chóc

Cảnh sát Philippines đứng gác bên ngoài một điểm đen ma túy tại thành phố Quezon. Ảnh:AFP

Nằm trên giường bệnh, Santiago tường thuật lại câu chuyện của mình với phóng viên. Santiago lo lắng một ngày nào đó mình sẽ bị "xóa sổ" và kể hết mọi thứ là con đường duy nhất giúp anh an toàn.

"Cảnh sát sẽ lại che đậy tất cả", bà Ligaya Santiago, mẹ Francisco Santiago, nói. "Chúng tôi chỉ còn biết dựa vào truyền thông".

Khi tổng thống đã ra lệnh cho các quan chức thực thi pháp luật tiêu diệt nghi phạm ma túy, việc kiểm chứng thông tin sẽ trở nên khó khăn. Bởi rất ít người còn sống sót để kể lại sự việc nên hầu hết các đầu mối đều nằm trong những báo cáo của cảnh sát, Rauhala nhận xét.

Qua quá trình đánh giá, phân tích, chuyên gia nhận định các báo cáo kể trên đều có những điểm chung nhất định. Đêm nào cũng vậy, cảnh sát Philippines tỏa quân đi tiến hành các chiến dịch truy quét ma túy. Sáng hôm sau, họ viết báo cáo về những cuộc đấu súng mà nghi phạm ma túy đều bị bắn chết.

Thông thường, cảnh sát sẽ nói rằng họ tìm thấy vũ khí và những gói shabu, một loại ma túy đá rẻ tiền thịnh hành tại Philippines, trên người các nạn nhân. Và dù đấu súng dữ dội, đa phần những sĩ quan cảnh sát đều không hề hấn gì.

Mọi thứ diễn ra y hệt với Santiago, chỉ khác một điều anh vẫn sống sót. Báo cáo từ cảnh sát kể câu chuyện về một vụ dàn cảnh bắt tội phạm vượt ngoài tầm kiểm soát. Sau khi bán shabu cho một cảnh sát chìm, Santiago cùng một nghi phạm khác, được xác định là George Huggins y Javellana, thành viên băng đảng "Sputnik tai họa", cảm thấy nghi ngờ và rút súng bắn cảnh sát.

Các sĩ quan cảnh sát bắn trả, giết chết Javellana và làm bị thương Santiago. Họ sau đó báo rằng tìm thấy một khẩu súng 38 ly, một khẩu súng 22 ly và ba túi shabu tại hiện trường. Santiago "nhanh chóng" được đưa tới bệnh viện.

Tuy nhiên, Santiago lại đưa ra những tình tiết khác. Theo lời anh kể, khoảng trưa ngày 12/9, một cảnh sát mặc thường phục giả làm khách hàng dẫn Santiago lên tầng hai một tòa nhà ở địa phương. Tại đây, Santiago bị ép phải thừa nhận là tội phạm ma túy. Đêm đó, giữa tiết trời oi ả, Santiago được yêu cầu phải mặc áo khoác màu đen.

Sau nửa đêm, Santiago và Javellana bị bắn trên một con đường tối. Trong lúc Santiago giả chết, cảnh sát để súng ngay bên cạnh anh. Họ chủ quan không kiểm tra mạch của anh, Santiago cho hay.

Một video an ninh cho thấy chiều hôm đó, Santiago mặc một chiếc áo màu trắng đi về hướng đồn cảnh sát. Trong các bức ảnh chụp tại hiện trường, Santiago lại mặc áo khoác đen, không mấy phù hợp với thời tiết.

Theo cảnh sát trưởng Philippines Joel Coronel, Santiago là "mục tiêu chính trong danh sách theo dõi các đối tượng liên quan tới ma túy", song báo cáo của cảnh sát không nêu chi tiết này. Celia Nepomuceno, sĩ quan phụ trách xác nhận các nghi phạm ma túy ở khu dân cư Santiago sinh sống, cũng nói anh chưa bao giờ có tên trong danh sách.

Nhưng điểm khác biệt trên chưa đủ để giúp Santiago không bị chuyển từ bệnh viện tới trại giam của sĩ quan cảnh sát từng bắn anh, Santiago cho hay.

Carolyn Mercado, cố vấn pháp lý cấp cao tại văn phòng Quỹ châu Á ở Manila, đánh giá những chi tiết kỳ lạ như ở vụ việc của Santiago không giúp ích gì nhiều.

Tổng thống Duterte đã hứa sẽ bảo vệ những cảnh sát giết người không qua xét xử. Đây không khác gì "một bức thư ngỏ mời tất cả mọi người giết chóc", bà nhấn mạnh.

Cảnh sát (áo đỏ) đứng canh giữ những người bị tình nghi sử dụng ma túy sau một cuộc truy quét. Ảnh:AFP