Lực đẩy đầu tư công từ tư duy chính sách mới

Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền sẽ giảm bớt thời gian, trình tự, đơn giản hóa thủ tục, góp phần đẩy nhanh tiến độ thực hiện, giải ngân đầu tư công. Ảnh: Lê Tiên

Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền

Theo kết quả rà soát của Ban Chỉ đạo về rà soát, xử lý vướng mắc trong hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, nhiều địa phương kiến nghị tiếp tục tăng cường triệt để hơn phân cấp, phân quyền trong thực hiện các thủ tục đầu tư công để phát huy tính linh hoạt, chủ động của các cấp, ngành trong quản lý và thực hiện kế hoạch đầu tư công…

Ví dụ về thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư, Bộ Tư pháp cho biết có nhiều kiến nghị theo hướng phân quyền mạnh hơn cho địa phương. Trên thực tế, có những công trình của địa phương, sử dụng ngân sách địa phương nhưng có quy mô đầu tư trên 10.000 tỷ đồng (ví dụ cầu Trần Hưng Đạo bắc qua sông Hồng trên địa bàn Hà Nội có tổng mức đầu tư dự kiến 16.000 tỷ đồng), theo quy định tại khoản 1 Điều 7 Luật Đầu tư công, điểm a khoản 1 Điều 12 Luật PPP thì các dự án này đều thuộc thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư của Quốc hội. Khi tổ chức triển khai thực hiện nếu phải điều chỉnh quyết định chủ trương đầu tư dự án sẽ rất phức tạp vì phải qua nhiều bước, nhiều cấp để báo cáo…

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT), tiêu chí dự án quan trọng quốc gia sử dụng từ 10.000 tỷ đồng vốn ngân sách nhà nước (NSNN) trở lên đã được áp dụng gần 30 năm. Trong khi đó, trong giai đoạn 2013 - 2024, quy mô GDP tăng khoảng 2,5 lần (từ 4.474 nghìn tỷ đồng lên 11.363 nghìn tỷ đồng), tổng chi NSNN tăng 2,9 lần (từ 791 nghìn tỷ đồng lên 2.281,7 nghìn tỷ đồng). Đồng thời, cũng có nhiều yếu tố thay đổi như mặt bằng giá cả, chi phí nhân công, các định mức đầu tư xây dựng, giá đất… Việc nâng quy mô về vốn trong tiêu chí phân loại dự án quan trọng quốc gia, dự án nhóm A, nhóm B và nhóm C tương ứng với sự thay đổi quy mô GDP của nước ta trong giai đoạn 2013 - 2024, cũng như các yếu tố trượt giá và vòng đời của Dự thảo Luật trong thời gian tới là cần thiết để phù hợp với yêu cầu phát triển.

Dự thảo Luật Đầu tư công sửa đổi đã nâng quy mô vốn đầu tư công của dự án quan trọng quốc gia từ 30.000 tỷ đồng trở lên; của dự án nhóm A, nhóm B và nhóm C với quy mô gấp 2 lần so với các quy định hiện hành. Đồng thời, phân cấp thẩm quyền cho người đứng đầu bộ, cơ quan trung ương quyết định chủ trương đầu tư dự án nhóm A do cơ quan, tổ chức mình quản lý với quy mô vốn dưới 10.000 tỷ đồng; dự án nhóm A từ 10.000 tỷ đồng đến 30.000 tỷ đồng thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ.

Bên cạnh đó, nhiều nội dung phân cấp, phân quyền mạnh mẽ hơn, theo nguyên tắc cấp nào quản lý chương trình, dự án thì cấp đó chịu trách nhiệm về các nội dung liên quan trong quá trình thực hiện, trong đó phân cấp rất mạnh cho địa phương. Ví dụ phân cấp thẩm quyền cho UBND các cấp quyết định chủ trương đầu tư dự án nhóm nhóm B, nhóm C do cấp mình quản lý; điều chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn ngân sách địa phương do cấp mình quản lý. Phân cấp thẩm quyền gia hạn thời gian bố trí vốn ngân sách trung ương từ Thủ tướng Chính phủ cho cấp quyết định chủ trương đầu tư; vốn ngân sách địa phương từ HĐND cấp tỉnh cho chủ tịch UBND các cấp, để giảm bớt thời gian, trình tự, thủ tục thực hiện việc kéo dài, tăng cường trách nhiệm của cấp quyết định chủ trương đầu tư. Đồng thời, để bảo đảm kỷ luật, kỷ cương, Dự thảo Luật đã giới hạn thời gian cấp có thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư dự án được gia hạn thời gian bố trí vốn thực hiện dự án. Trường hợp gia hạn thời gian bố trí vốn thực hiện dự án quá thời gian nêu trên, cơ quan chủ quản báo cáo Thủ tướng xem xét, quyết định thời gian bố trí vốn thực hiện dự án.

Theo Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Trần Quốc Phương, một trong những tư duy đột phá quan trọng nhất khi sửa đổi Luật Đầu tư công và một số luật liên quan ngành KH&ĐT lần này là đẩy mạnh phân cấp phân quyền, đơn giản hóa thủ tục hành chính, cá nhân hóa trách nhiệm… Thứ trưởng chia sẻ, phân cấp gây nhiều tranh cãi nhất là phân cấp phê duyệt chủ trương đầu tư từ HĐND sang chủ tịch UBND.

Theo Thứ trưởng Trần Quốc Phương, nếu việc sửa đổi phân cấp là hợp lý, đem lại hiệu quả cao hơn thì cần sửa luật liên quan. Bên cạnh đó, phân cấp thì liên quan năng lực, hậu kiểm, cần mạnh dạn, vừa làm vừa rút kinh nghiệm, hoàn thiện dần, không vì sợ mà không làm.

Chất lượng, tiến độ chuẩn bị đầu tư là yếu tố quan trọng quyết định hiệu quả của các dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước. Ảnh: Nhã Chi

Khắc phục căn bệnh “vốn chờ dự án”

Đối với đầu tư công, nhiều năm nay ghi nhận một số thực trạng như đầu năm thư thả, cuối năm vất vả trong giải ngân, vốn chờ dự án, có tiền không giải ngân được… Một trong những vướng mắc là luật hiện hành quy định vốn chuẩn bị đầu tư phải được cấp có thẩm quyền giao kế hoạch trong kế hoạch trung hạn và hằng năm từ nguồn chi đầu tư phát triển, cho nên chưa huy động được hết các nguồn lực và ảnh hưởng đến yêu cầu, tiến độ, tính sẵn sàng trong công tác chuẩn bị đầu tư dự án.

Dự thảo Luật có nhóm chính sách về nâng cao chất lượng chuẩn bị đầu tư, khai thác nguồn lực, năng lực thực hiện dự án đầu tư công của địa phương, doanh nghiệp nhà nước, trong đó cho phép sử dụng nguồn chi thường xuyên và các nguồn vốn hợp pháp khác để chuẩn bị đầu tư dự án.

Thứ trưởng Trần Quốc Phương cho biết, để đẩy nhanh tiến độ đầu tư công, đầu tiên công tác chuẩn bị đầu tư phải tốt, dự án sẵn sàng hấp thụ vốn. Dự thảo Luật cho phép sử dụng vốn chi thường xuyên và các nguồn vốn hợp pháp khác để chuẩn bị đầu tư dự án nhằm tạo sự sẵn sàng, chủ động trong thực hiện các hoạt động chuẩn bị đầu tư. Như vậy dự án có thể chuẩn bị bất cứ lúc nào, sẵn sàng chờ vốn, có tiền là giải ngân được ngay.