|
| Khu vực châu Á có thể trở thành “chiến trường” trong cuộc đua công nghệ Mỹ - Trung |
Tăng cường đối đầu
Ngày 21/12/2024, Trung Quốc, quốc gia đứng đầu thế giới về trữ lượng cũng như chế biến đất hiếm đã cấm xuất khẩu một loạt công nghệ chiết xuất và phân tách các kim loại chiến lược này nhằm bảo vệ vị thế độc tôn của mình.
Trước đó, ngày 3/12/2024, Trung Quốc công bố các lệnh hạn chế nghiêm ngặt đối với hoạt động xuất khẩu công nghệ chế tạo nam châm đất hiếm, bổ sung vào các lệnh cấm đã được áp dụng đối với công nghệ chế biến đất hiếm. Quốc gia này cũng bắt đầu yêu cầu giấy phép xuất khẩu bổ sung đối với các nguyên tố gồm gallium, germanium và graphite - những vật liệu mà nguồn cung toàn cầu chủ yếu do Trung Quốc kiểm soát. Sau đó, Trung Quốc mở cuộc điều tra đối với Nvidia Corp, nhà sản xuất chip bán dẫn hàng đầu của Mỹ, liên quan đến nghi ngờ vi phạm luật chống độc quyền.
Doanh thu bán dẫn toàn cầu năm 2024 dự kiến đạt 624 tỷ USD, tăng 16,8% so với năm 2023. Tuy nhiên, sự gia tăng phần lớn đến từ sự bùng nổ của chip AI. Trong khi đó, nhiều nhà sản xuất chip cho ngành công nghiệp ô tô, ứng dụng công nghiệp, máy tính và điện thoại thông minh đang phải vật lộn với thua lỗ.
Theo Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA), Trung Quốc chiếm khoảng 60% sản lượng khai mỏ đất hiếm của thế giới, gần 90% hoạt động chế biến và tinh luyện đất hiếm. Trung Quốc đã đạt tới trình độ cao về quy trình chiết xuất trong khi các công ty đất hiếm phương Tây gặp nhiều khó khăn trong việc triển khai do tính chất kỹ thuật phức tạp và rủi ro ô nhiễm.
Theo IEA, nhu cầu đất hiếm toàn cầu sẽ tăng 7 lần trong 2 thập kỷ do sự dịch chuyển của thế giới từ sản xuất năng lượng và giao thông dựa vào carbon sang sản xuất năng lượng sạch và ô tô chạy điện. Với việc Bắc Kinh đang dẫn đầu và ngày càng kiểm soát chặt về nguồn cung cũng như công nghệ chế biến, nhiều lo ngại đặt ra về việc liệu thị trường toàn cầu, nhất là các quốc gia phương Tây có thể “cai” được nguồn cung khoáng sản quan trọng này từ Trung Quốc hay không?
Về phía Mỹ, trong cuộc ganh đua công nghệ với Trung Quốc, quốc gia này cũng có những biện pháp để kiềm chế sự phát triển của đối thủ. Đầu tháng 12/2024, chính quyền Tổng thống Joe Biden áp đặt lệnh hạn chế mới đối với việc bán chip bộ nhớ băng thông cao (HBM) do các công ty Mỹ và nước ngoài sản xuất cho Trung Quốc.
Đây được đánh giá là lệnh trừng phạt nghiêm ngặt nhất đối với ngành bán dẫn của Trung Quốc, hạn chế khả năng tiếp cận và sản xuất chip đối với các ứng dụng phát triển trí tuệ nhân tạo (AI) và quân sự.
Các hạn chế mới cấm xuất khẩu sang Trung Quốc 24 loại thiết bị sản xuất chip và 3 phần mềm liên quan. Đồng thời cấm xuất khẩu chip nhớ tiên tiến, máy móc sản xuất chip và các công nghệ bán dẫn khác cho 140 công ty sản xuất chip của Trung Quốc.
Các công ty này cũng đã được thêm vào Entity List - danh sách đen thương mại của Hoa Kỳ do Bộ Thương mại quản lý. Huawei, ZTE là những ví dụ điển hình về các thực thể đã bị đưa vào Entity List do những lo ngại về an ninh quốc gia và vi phạm lệnh trừng phạt.
Ngày 23/12, chính quyền Tổng thống Joe Biden tuyên bố mở cuộc điều tra thương mại nhằm vào chip đời cũ của Trung Quốc.
Riêng về đất hiếm, trong 2 năm qua, Mỹ đã tài trợ không hoàn lại để tái khởi động việc sản xuất kim loại đất hiếm ở nước này. Đặc biệt, các công ty vật liệu đất hiếm của Mỹ như MP Materials Corp, TDA Magnetics Inc, Urban Mining Co và những công ty khác đã nhận được sự hỗ trợ của Chính phủ. Đồng thời, Chính phủ Mỹ cũng tăng cường tìm kiếm nguồn cung đất hiếm bên ngoài Trung Quốc. Các quan chức Nhà Trắng đã tới Mông Cổ, Nam Phi, Cộng hòa Congo và Mexico hay đàm phán trực tuyến với Argentina về các dự án khoáng sản quan trọng.
Cuộc chiến lan rộng
Trong cuộc chiến công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc, nhiều quốc gia trở thành “con tin”, nhất là khu vực châu Á. Chẳng hạn, trong lệnh cấm xuất khẩu chip của Mỹ, Singapore, Hàn Quốc, Israel và Malaysia cũng bị cấm gửi bất kỳ thiết bị sản xuất chip nào cho Trung Quốc. Nhật Bản và Hà Lan được cho là được miễn trừ các quy tắc này vì họ đã đàm phán các điều khoản với Mỹ.
Bên cạnh đó, với việc các doanh nghiệp sản xuất chip đang tập trung tại châu Á, khu vực này trở thành “chiến trường” trong cuộc đua Mỹ - Trung. Một báo cáo của Chính phủ Nhật Bản cho thấy, 1/3 lượng hàng nhập khẩu vào nước này xuất phát từ Trung Quốc, so với 13% nhập khẩu từ Hoa Kỳ. Các mặt hàng này bao gồm từ máy móc, hóa chất hữu cơ cho tới thiết bị điện, những nguyên vật liệu cần thiết cho phát triển khoa học công nghệ và sản xuất. Đối với Hàn Quốc, 5 trong số 6 nguyên liệu thô cần thiết để sản xuất chip được nhập khẩu chủ yếu từ Trung Quốc với trị giá tăng mạnh năm 2023. Theo đó, chỉ cần một mối đe dọa về kiểm soát xuất khẩu nguyên liệu thô từ Trung Quốc, các quốc gia này sẽ phải suy nghĩ kỹ trước khi tham gia cuộc chiến công nghệ chống lại Trung Quốc.
Thực tế, Mỹ cũng thúc đẩy các đối tác tại khu vực Đông Á bao gồm: Đài Loan (Trung Quốc), Hàn Quốc và Nhật Bản thành lập liên minh công nghiệp “Chip 4” với mục đích tách Trung Quốc ra khỏi hệ sinh thái công nghệ quốc tế. Mỹ đang cố gắng củng cố vai trò trung tâm của mình trong hệ sinh thái bán dẫn của thế giới và bảo đảm rằng Trung Quốc không thể sản xuất chip tiên tiến nhất.
Theo giới chuyên gia, nếu kết quả cuộc điều tra các loại chip đời cũ của Trung Quốc kéo dài vài tháng tới đây xác nhận những lo ngại của Mỹ, chính quyền Tổng thống đắc cử Donald Trump có thể áp đặt mức thuế cao đối với chip sản xuất từ Trung Quốc và khiến cuộc chiến công nghệ ngày càng gay gắt.
Những bất đồng thương mại đã tác động tiêu cực đến ngành công nghiệp chip. Trong nhiều tháng, hoạt động kinh doanh của không ít nhà sản xuất bị thu hẹp. Theo Công ty Nghiên cứu và tư vấn công nghệ thông tin Gartner Inc, doanh thu bán dẫn toàn cầu năm 2024 dự kiến đạt 624 tỷ USD, tăng 16,8% so với năm 2023. Tuy nhiên, sự gia tăng phần lớn đến từ sự bùng nổ của chip AI. Trong khi đó, nhiều nhà sản xuất chip cho ngành công nghiệp ô tô, ứng dụng công nghiệp, máy tính và điện thoại thông minh đang phải vật lộn với thua lỗ.
Để ứng phó với những tác động tiêu cực của cuộc chiến công nghệ Mỹ - Trung, nhiều nhà sản xuất chip bắt đầu tìm kiếm địa điểm sản xuất bên ngoài Trung Quốc. Trên thực tế, một số công đoạn sản xuất sử dụng nhiều lao động đã bắt đầu được dịch chuyển từ Trung Quốc sang Đông Nam Á. Với việc Tổng thống Donald Trump trở lại Nhà Trắng, xu hướng này có thể càng mạnh mẽ hơn nếu căng thẳng thương mại thăng cấp.
