Theo Bộ Y tế, thời gian qua, để bảo đảm kịp thời đấu thầu, mua sắm thuốc, vật tư, trang thiết bị y tế phục vụ khám, chữa bệnh nói chung và phòng, chống dịch Covid-19 nói riêng, các cơ quan chức năng và Bộ Y tế đã ban hành nhiều văn bản quy định, hướng dẫn, đôn đốc công tác đấu thầu, mua sắm. Tuy nhiên, qua quá trình triển khai thực hiện tại các đơn vị, địa phương, việc đấu thầu, mua sắm phục vụ phòng, chống dịch vẫn còn bộc lộ một số khó khăn, vướng mắc và bất cập. Qua phản ánh của các cơ quan báo chí và báo cáo của các đơn vị, địa phương, hiện có tình trạng thiếu thuốc, vật tư y tế ở nhiều nơi, chủ yếu là các loại thuốc, vật tư y tế thông dụng thuộc thẩm quyền mua sắm của địa phương, đơn vị, ảnh hưởng đến công tác khám, chữa bệnh và chăm sóc sức khỏe nhân dân.
Nguyên nhân chính, theo Bộ Y tế, là do tâm lý lo ngại, sợ sai, sợ bị thanh tra, kiểm tra, do vậy không dám làm, không dám đấu thầu, mua sắm của một số địa phương và đơn vị, mặc dù Bộ Y tế và UBND các tỉnh, thành phố đã thực hiện phân cấp thẩm quyền mua sắm, giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các đơn vị. Một số địa phương giao cho các đơn vị chủ động tự đấu thầu, thay vì đấu thầu tập trung như trước, nhưng các đơn vị vẫn tỏ ra lúng túng hoặc e ngại trong tổ chức thực hiện. Một số doanh nghiệp, nhà cung cấp cũng e ngại trong việc cung ứng hàng hóa cho các đơn vị công do liên quan đến giá chưa hợp lý, thủ tục đấu thầu, thủ tục thanh toán phức tạp, khó khăn.
Mua sắm trong lĩnh vực y tế có lúc, có nơi xuất phát từ nhu cầu bị động, phụ thuộc nhiều vào các yếu tố như tình hình dịch bệnh, mô hình bệnh tật. Đặc biệt là trong các năm 2020 - 2021 chịu ảnh hưởng nặng nề của đại dịch Covid-19, nhiều gói thầu phải áp dụng hình thức chỉ định thầu rút gọn, lựa chọn nhà thầu trong trường hợp khẩn cấp để phục vụ nhu cầu chống dịch. Vì ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, nguồn nguyên liệu sản xuất, hàng hóa khan hiếm, giá cả hàng hóa nhiều biến động, vì vậy, việc mua sắm thuốc, vật tư y tế, hóa chất, sinh phẩm cho phòng, chống dịch và khám, chữa bệnh càng trở nên khó khăn hơn.
Ngoài ra, Bộ Y tế cho rằng, do việc hiểu và thực hiện Nghị định số 60/2021/NĐ-CP ngày 21/6/2021 của Chính phủ quy định cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập về thẩm quyền quyết định mua sắm từ các nguồn thu của đơn vị sự nghiệp công lập được giao tự chủ về tài chính chưa thống nhất dẫn đến việc đấu thầu, mua sắm của các đơn vị sự nghiệp công lập bị chững lại, chưa tổ chức thực hiện việc đấu thầu lựa chọn nhà thầu cung cấp tài sản, hàng hoá, dịch vụ kể từ khi Nghị định này có hiệu lực.Tình trạng hết hạn số đăng ký của một số loại thuốc cũng dẫn tới chậm đấu thầu so với dự kiến.
Bên cạnh đó, còn phải kể đến một số khó khăn như chậm có kết quả đấu thầu tập trung quốc gia, đàm phán giá một số thuốc mua sắm tập trung quốc gia, dẫn tới các cơ sở phải thực hiện mua sắm tại cơ sở và không chủ động được thời gian, số lượng mua sắm.
Để khắc phục tình trạng thiếu thuốc, vật tư y tế, Bộ Y tế kiến nghị, chỉ đạo thủ trưởng các đơn vị phải có trách nhiệm thực hiện đấu thầu, mua sắm thuốc, vật tư, trang thiết bị y tế theo thẩm quyền và theo đúng quy định của pháp luật, đảm bảo có đủ thuốc, vật tư, trang thiết bị phục vụ nhu cầu chăm sóc sức khỏe của nhân dân.
Bộ đề nghị lãnh đạo chính quyền các cấp tăng cường công tác chỉ đạo, kiểm tra, giám sát các đơn vị sự nghiệp thuộc phạm vi quản lý trên địa bàn. Có biện pháp cụ thể giao cho thủ trưởng các đơn vị sự nghiệp công lập phải chịu trách nhiệm nếu để xảy ra tình trạng thiếu thuốc, hoá chất và vật tư y tế phục vụ khám, chữa bệnh và phòng, chống dịch cho nhân dân trên địa bàn.
Trước đó, dự liệu về nguy cơ thiếu thuốc, thời gian qua, Bộ Y tế đã chủ động chỉ đạo và đôn đốc các đơn vị tăng cường năng lực, hiệu quả công tác mua sắm, đấu thầu và kịp thời báo cáo Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành liên quan như: ban hành Văn bản số 1589/BYT-KH-TC ngày 30/3/2022; Công văn số 2206/BYT-BH ngày 29/4/2022... Gần đây nhất, ngày 2/6/2022, Cục Quản lý dược ban hành Công văn số 4781/QLD-ĐK công bố đợt 1 danh mục thuốc, nguyên liệu làm thuốc được gia hạn hiệu lực số đăng ký. Bộ Y tế đặt mục tiêu hoàn thành công bố đợt 2 trước ngày 15/7/2022.
