|
| Kế hoạch vốn đầu tư công năm 2024 được Thủ tướng Chính phủ giao với tổng số tiền là 677.349 tỷ đồng, sẽ tiếp tục tạo nên những công trình, dẫn dắt sự phát triển kinh tế. Ảnh: Lê Tiên |
Năm 2023 là năm nhiều thách thức với hoạt động đầu tư công vì quy mô vốn lớn, áp lực giải ngân cao để thúc đẩy tăng trưởng. Nhìn lại việc thực hiện kế hoạch đầu tư công năm 2023, những dấu ấn nào đáng nhớ, thưa ông?
 |
Ông Nguyễn Đức Tâm |
Kế hoạch đầu tư công năm 2023 được triển khai trong bối cảnh tình hình thế giới, trong nước tiếp tục diễn biến nhanh, mạnh, phức tạp, khó dự báo, có những yếu tố tác động tiêu cực đến các hoạt động kinh tế - xã hội, đặt ra ngày càng nhiều thách thức, rủi ro cả trong ngắn hạn, trung và dài hạn. Trong bối cảnh đó, Chính phủ xác định vốn đầu tư công là động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng cho nền kinh tế. Theo đó, năm 2023 là năm tổng vốn đầu tư công nguồn ngân sách nhà nước (kể cả vốn Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội) được Quốc hội thông qua để triển khai nhiều nhất trong những năm gần đây (711.684 tỷ đồng, tăng 22,1% so với kế hoạch vốn năm 2022).
Dù lượng vốn lớn, nhưng với nỗ lực, quyết tâm cao, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, việc thực hiện kế hoạch đầu tư công năm 2023 đã đạt được một số kết quả tích cực.
Đầu tiên phải kể đến công tác hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật, cải cách thủ tục hành chính về đầu tư công tiếp tục được quan tâm đẩy mạnh, nhiều chính sách, quy định quan trọng liên quan đến đầu tư công đã được ban hành. Trong đó, Quốc hội đã thông qua Luật Đấu thầu năm 2023 với nhiều đổi mới, tháo gỡ điểm nghẽn trong hoạt động đấu thầu; thông qua Nghị quyết về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.HCM, trong đó có nhiều chính sách thúc đẩy hoạt động đầu tư nói chung, đầu tư công nói riêng của Thành phố; thông qua Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù về đầu tư xây dựng công trình giao thông đường bộ tạo cơ chế thông thoáng, phù hợp yêu cầu thực tiễn để đẩy nhanh thực hiện, giải ngân các công trình giao thông đường bộ lớn, liên vùng. Chính phủ ban hành một số nghị định sửa đổi, bổ sung để sát với tình hình thực tế (sửa đổi, bổ sung Nghị định hướng dẫn Luật Đất đai; sửa đổi, bổ sung các nghị định thuộc lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Xây dựng; sửa đổi, bổ sung Nghị định về quản lý và sử dụng vốn hỗ trợ phát triển chính thức và vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài)…
Công tác chỉ đạo, điều hành giải ngân vốn đầu tư công được chú trọng, đẩy nhanh hơn các năm trước, nhằm sớm đưa dòng tiền vào nền kinh tế. Tiến độ giải ngân có cải thiện rõ rệt. 9 tháng đầu năm 2023, lần đầu tiên sau nhiều năm, tỷ lệ vốn giải ngân vượt 50% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, với số tuyệt đối cao hơn cùng kỳ năm 2022 tới 110 nghìn tỷ đồng. Theo báo cáo mới nhất của Bộ Tài chính, đến hết năm 2023, ước giải ngân vốn đầu tư công toàn quốc đạt 81,87% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao (cùng kỳ năm 2022 giải ngân đạt 75,11% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao), về số tuyệt đối tăng khoảng 144.158,8 tỷ đồng so với cùng kỳ năm ngoái. Kết quả này cho thấy sự đồng hành tháo gỡ khó khăn của Quốc hội, sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ; hoạt động của 5 tổ công tác thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công và các đoàn công tác do thành viên Chính phủ làm trưởng đoàn làm việc với các địa phương để kiểm tra, đôn đốc, tháo gỡ khó khăn theo Quyết định số 435/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ; sự nỗ lực của các cấp, các ngành, đơn vị sử dụng vốn đầu tư công và cộng đồng doanh nghiệp đã phát huy hiệu quả tích cực.
Phân bổ sớm để đẩy nhanh đầu tư công 2024
Với vai trò là dòng vốn dẫn dắt sự phát triển, vốn đầu tư công năm 2023 thực hiện vai trò này như thế nào, thưa ông?
Vốn đầu tư công năm 2023 tiếp tục được bố trí trọng tâm, trọng điểm, tập trung hơn vào các ngành, lĩnh vực then chốt, cơ cấu đầu tư công dịch chuyển mạnh sang các ngành gắn với quá trình cơ cấu lại nền kinh tế như phát triển hạ tầng giao thông, khoa học công nghệ, giáo dục và đào tạo, y tế và trợ giúp xã hội, khắc phục thiên tai và thích ứng với biến đổi khí hậu. Trong đó, một lượng vốn lớn được bố trí theo tiến độ cho các dự án quan trọng quốc gia, dự án hạ tầng trọng điểm có tính kết nối, tác động liên vùng, có ý nghĩa thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nhanh, bền vững. Tiến độ các công trình, dự án chiến lược, trọng điểm quốc gia được đẩy mạnh. Nhiều dự án trong Chương trình Phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội đã cơ bản hoàn thiện thủ tục, đang được tập trung triển khai thực hiện. Nhiều dự án cao tốc đã được khởi công, khánh thành trong năm 2023. Tính đến hết tháng 9/2023, cả nước đã đưa vào khai thác, sử dụng 1.822 km đường bộ cao tốc, góp phần thúc đẩy mạnh mẽ phát triển kinh tế, du lịch, tạo động lực, không gian phát triển mới cho các địa phương. Đồng thời, nhiều dự án về phòng, chống thiên tai, ứng phó biến đổi khí hậu, tăng cường an sinh xã hội… đi vào hoạt động, phát huy hiệu quả đầu tư.
Với lượng vốn lớn đưa vào nền kinh tế, đầu tư công đã phát huy vai trò là động lực dẫn dắt, thúc đẩy tăng trưởng GDP trong năm 2023. Theo tính toán, khi giải ngân đầu tư công tăng thêm 1% thì tăng trưởng GDP tăng thêm 0,058%; giải ngân 1 đồng vốn đầu tư công kéo theo 1,61 đồng vốn đầu tư của khối ngoài nhà nước, góp phần kích cầu kinh tế, giải quyết việc làm, phát triển kinh tế - xã hội nhanh và bền vững.
Bên cạnh kết quả đạt được, theo ông, còn những hạn chế nào trong thực hiện kế hoạch đầu tư công năm 2023?
Mặc dù đạt được những kết quả tích cực hơn các năm trước, việc triển khai thực hiện kế hoạch đầu tư công năm 2023 vẫn còn một số hạn chế, khó khăn, vướng mắc cần nhanh chóng khắc phục, tháo gỡ để tạo thuận lợi hơn cho việc triển khai kế hoạch đầu tư công năm 2024 và các năm sau.
Thứ nhất, vẫn chưa giải quyết được triệt để mâu thuẫn, chồng chéo, áp dụng thiếu thống nhất một số quy định của pháp luật hay việc phân cấp, phân quyền còn hạn chế, vướng mắc, chưa cụ thể được trách nhiệm của từng cấp. Một số quy định hiện chưa đầy đủ hoặc không còn phù hợp với thực tế nhưng chưa được sửa đổi, bổ sung, thay thế kịp thời, như quy định về quy hoạch sử dụng đất, khoáng sản, giải phóng mặt bằng, định mức, đơn giá xây dựng, định mức đầu tư đối với dự án không có cấu phần xây dựng…, gây khó khăn cho quá trình thực hiện dự án đầu tư công.
Thứ hai, công tác lập kế hoạch chưa tốt, chưa sát với khả năng triển khai thực hiện. Một số bộ, cơ quan trung ương, địa phương không phân bổ hết kế hoạch theo đúng thời gian quy định. Tình trạng đề xuất trả lại kế hoạch vốn vẫn còn, đặc biệt là vốn ODA và vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài (khoảng 9.600 tỷ đồng của 17 bộ, 20 địa phương). Nguyên nhân chủ yếu do các bộ, địa phương chưa thể hoàn thiện thủ tục đầu tư theo quy định. Việc trả lại kế hoạch vốn sẽ gây ra một số hệ lụy và tạo áp lực rất lớn cho việc cân đối, bố trí kế hoạch vốn năm sau. Bởi lẽ, số vốn kế hoạch đã được bố trí nếu không giải ngân hoặc trả lại sẽ phải bổ sung vào kế hoạch năm sau để dự án có nguồn triển khai. Việc này không chỉ tác động tới công tác lập kế hoạch mà còn ảnh hưởng tới khả năng hoàn thành dự án, hiệu quả đầu tư, gây lãng phí cơ hội và nguồn lực. Hơn nữa, đối với phần vốn nước ngoài, dù hoàn trả vốn nhưng cả Trung ương và địa phương vẫn phải trả chi phí cam kết vốn, lãi vay.
Thứ ba, công tác chuẩn bị đầu tư chưa được quan tâm, chú trọng dẫn tới phải điều chỉnh nhiều lần, vướng mắc giải phóng mặt bằng, năng lực nhà thầu thi công còn hạn chế làm chậm tiến độ dự án.
Ngoài ra, vẫn còn tình trạng cán bộ, công chức, viên chức có biểu hiện né tránh, đùn đẩy công việc, sợ sai, sợ trách nhiệm, không dám tham mưu, đề xuất xử lý công việc, không thực hiện đầy đủ chức năng, quyền hạn trong thực thi công vụ, gây ách tắc trong công tác tổ chức thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công năm 2023.
Đưa đầu tư công về đích là mệnh lệnh tăng trưởng
Năm 2024, theo nhiều dự báo, nền kinh tế nước ta phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, dòng vốn đầu tư công được nhận định tiếp tục là động lực tăng trưởng quan trọng hàng đầu. Theo ông, những yếu tố cần thiết nào sẽ giúp triển khai thành công kế hoạch đầu tư công năm 2024?
Năm 2024 là năm quan trọng tạo đà thực hiện thắng lợi các mục tiêu, chỉ tiêu của cả giai đoạn 2021 - 2025. Bên cạnh việc dự báo tăng trưởng kinh tế tiếp tục xu hướng phục hồi tích cực, tình hình chính trị - xã hội, kinh tế vĩ mô được duy trì ổn định, môi trường đầu tư kinh doanh được cải thiện, thì khó khăn, thách thức còn rất lớn, nhất là từ những yếu tố bất lợi bên ngoài và những khó khăn nội tại như sản xuất kinh doanh, đời sống của một bộ phận người dân còn khó khăn; sức chống chịu của doanh nghiệp bị bào mòn, hậu quả và tác động của đại dịch Covid-19 còn kéo dài; thiên tai, dịch bệnh, hạn hán, bão lũ, biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp.
Với tình hình này, đầu tư công vẫn được xác định là động lực quan trọng hàng đầu thúc đẩy tăng trưởng, là vốn mồi dẫn dắt, thu hút tối đa các nguồn lực từ các thành phần kinh tế khác phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội.
Hiện nay, căn cứ dự toán năm 2024 được Quốc hội thông qua, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1603/QĐ-TTg ngày 11/12/2023 về việc giao kế hoạch vốn đầu tư công năm 2024 với tổng số tiền là 677.349 tỷ đồng (bằng 95% kế hoạch vốn đầu tư công năm 2023).
Để triển khai hiệu quả kế hoạch đầu tư công năm 2024, những kinh nghiệm tốt của năm 2023 cần tiếp tục được phát huy, cùng với đó nhanh chóng khắc phục những hạn chế đã được nhận diện.
Đầu tiên, tôi cho rằng, các bộ, ngành, địa phương phải làm tốt ngay từ khâu lập kế hoạch, phân bổ chi tiết vốn. Theo đó, cần xác định đầu tư phải có trọng tâm, trọng điểm, khắc phục tình trạng phân bổ vốn manh mún, dàn trải, kém hiệu quả. Việc bố trí vốn cho các dự án phải đúng thứ tự ưu tiên theo quy định, phù hợp với khả năng thực hiện và giải ngân của từng dự án; đảm bảo tiến độ phân bổ, giao kế hoạch chi tiết cho các nhiệm vụ, dự án theo đúng quy định. Công tác chuẩn bị đầu tư phải được ưu tiên dành nguồn lực, vì chất lượng đầu vào tốt sẽ giúp dự án ít phải điều chỉnh, thực hiện nhanh chóng, thuận lợi hơn.
Theo báo cáo mới nhất của Bộ Tài chính, đến hết năm 2023, ước giải ngân vốn đầu tư công toàn quốc đạt 81,87% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao (cùng kỳ năm 2022 giải ngân đạt 75,11% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao), về số tuyệt đối tăng khoảng 144.158,8 tỷ đồng so với cùng kỳ năm ngoái.
Trong triển khai kế hoạch, từ thực tiễn năm 2023, cần tiếp tục giữ vững, đẩy mạnh khí thế, tinh thần quyết tâm, quyết liệt, coi giải ngân đầu tư công là nhiệm vụ chính trị trọng tâm như năm 2023. Kế hoạch đầu tư công năm 2024 phải được quan tâm, ưu tiên triển khai quyết liệt ngay từ những ngày đầu, tháng đầu của năm nhằm đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn, đưa sớm dòng vốn vào nền kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng.
Để khơi thông dòng vốn, các cấp, các ngành cần vào cuộc đồng bộ.
Theo đó, các cơ quan quản lý nhà nước cần tập trung rà soát, hoàn thiện hệ thống pháp luật điều chỉnh toàn bộ hoạt động đầu tư công theo hướng đồng bộ, phù hợp với thực tế, tăng cường công tác phân cấp đi đôi với kiểm tra, giám sát, đơn giản hóa thủ tục ở các bước, các khâu liên quan.
Các bộ, địa phương cần điều hành đồng bộ, linh hoạt, phát huy vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu trong chỉ đạo, lãnh đạo, tổ chức thực hiện dự án đầu tư công; tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong quản lý đầu tư công, xử lý nghiêm các vi phạm theo quy định; kịp thời, quyết liệt xử lý có hiệu quả các vấn đề, khó khăn vướng mắc phát sinh, không để kéo dài, gây ách tắc, lãng phí nguồn lực; kịp thời rà soát, điều chuyển vốn dự án triển khai chậm sang dự án triển khai nhanh…
Các đơn vị trực tiếp triển khai kế hoạch đầu tư công phải phát huy tinh thần trách nhiệm cao nhất trong sử dụng từng đồng vốn; chủ động rà soát, thông tin kịp thời, chính xác về khó khăn, vướng mắc để các cơ quan quản lý có chính sách, giải pháp nhanh, mạnh, đáp ứng yêu cầu thực tiễn.
Tiếp tục duy trì hoạt động 5 tổ công tác của Chính phủ, cơ chế hằng quý thành viên Chính phủ làm việc với các địa phương để kiểm tra, đôn đốc, tháo gỡ khó khăn, đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công, duy trì các tổ công tác do chủ tịch ủy ban nhân dân cấp tỉnh, bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan làm tổ trưởng để chủ động xử lý, tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn một cách kịp thời.
Bên cạnh đó, trong việc thực hiện kế hoạch đầu tư công, vai trò của cộng đồng doanh nghiệp, nhà thầu, sự hưởng ứng của người dân là rất quan trọng. Tôi rất mong các nhà thầu vì trách nhiệm với đất nước nỗ lực vượt khó, thực hiện tốt nhất công trình, dự án; nhân dân hưởng ứng, đồng thuận để công tác giải phóng mặt bằng được thuận lợi, từ đó giúp dự án đầu tư công được triển khai nhanh chóng, sớm hoàn thành để phục vụ chính lợi ích của cộng đồng.
Xin ông chia sẻ những kết quả dự kiến đạt được của kế hoạch đầu tư công năm 2024 nếu triển khai hiệu quả, đúng kế hoạch?
Kế hoạch đầu tư công năm 2024 tiếp tục có nhiều đổi mới, khắc phục tình trạng “vốn chờ dự án”, ưu tiên đầu tư cho các ngành, lĩnh vực quan trọng, then chốt của nền kinh tế, bố trí vốn tập trung cho các công trình giao thông quan trọng quốc gia, trọng điểm, liên vùng, có ý nghĩa lan tỏa, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, các nhiệm vụ, dự án thuộc Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời đảm bảo việc bố trí vốn cho các dự án văn hóa, giáo dục và đào tạo, khoa học công nghệ, vừa ưu tiên cho vùng khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vừa phát triển các vùng động lực tăng trưởng, cực tăng trưởng.
Một số kết quả chính dự kiến đạt được trong năm 2024 là: Tiếp tục hoàn thiện hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại cả về kinh tế và xã hội, tập trung hoàn thành nhiều dự án trong các lĩnh vực giao thông, công nghệ thông tin, chuyển đổi số, phòng, chống sạt lở bờ sông, bờ biển, bảo đảm an toàn hồ chứa nước, thích ứng biến đổi khí hậu, nâng cấp, hiện đại hóa hệ thống y tế cơ sở, y tế dự phòng, trung tâm kiểm soát bệnh tật cấp vùng, các cơ sở trợ giúp xã hội.
Đẩy nhanh tiến độ thi công thực hiện các dự án quan trọng quốc gia đã được Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư, gồm: Dự án Xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021 - 2025, Dự án Đầu tư xây dựng đường Vành đai 4 - vùng Thủ đô Hà Nội, Dự án đường Vành đai 3 TP.HCM, Dự án đường bộ cao tốc Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột giai đoạn 1, Dự án đường bộ cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu giai đoạn 1, Dự án đường bộ cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng giai đoạn 1, Dự án đường giao thông từ Quốc lộ 27C đến Đường tỉnh 656 tỉnh Khánh Hòa kết nối với Lâm Đồng và Ninh Thuận, Dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành. Quyết liệt triển khai để cơ bản hoàn thành trong năm một số dự án quan trọng như 2 dự án thành phần Diễn Châu - Bãi Vọt, Cam Lâm - Vĩnh Hảo thuộc Dự án cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2017 - 2020, một số tuyến đường ven biển có ý nghĩa thúc đẩy kinh tế - xã hội của vùng và của cả nước.
Ngoài ra, chú trọng phát triển nguồn nhân lực, nâng cao trình độ quản lý, nhất là nguồn nhân lực trong lĩnh vực y tế, đào tạo nghề.
Với việc thực hiện hiệu quả kế hoạch đầu tư công năm 2024, dòng vốn đầu tư công đưa vào nền kinh tế nhanh, dự án thực hiện đúng tiến độ, đảm bảo chất lượng chắc chắn sẽ đóng góp quan trọng cho tăng trưởng kinh tế, tác động lan tỏa tới các ngành, nghề kinh tế, góp phần tạo ra hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại để tăng năng lực của nền kinh tế, thu hút đầu tư cho phát triển bền vững.
Trân trọng cảm ơn ông!
