|
| Ảnh minh họa |
Theo kết quả khảo sát của Ban IV về nhu cầu nhà ở, tính chung cho cả nước, 57% người lao động tham gia khảo sát muốn mua nhà, trong đó tỷ lệ người lao động muốn mua nhà ở xã hội (NƠXH) và mua nhà không thuộc diện “NƠXH” gần như tương đương nhau, tương ứng là 28% so với 29%. Nhu cầu về “NƠXH” theo đó cao gấp hơn 1,5 lần so với tỷ lệ người lao động đang ở NƠXH (18%). Điều này cho thấy chủ trương phát triển 1 triệu NƠXH mà Chính phủ đang chỉ đạo trọng tâm là chủ trương được xã hội nói chung và người lao động hết sức đón nhận.
Tuy nhiên, 39% người lao động tham gia khảo sát có cùng nhận định là còn nhiều khó khăn khi mua NƠXH và “điều kiện để được mua NƠXH” hiện là rào cản lớn nhất. Với điều kiện để được mua NƠXH như hiện nay, chỉ có người thuộc diện “đối tượng chính sách xã hội” mới được tiếp cận vay với lãi suất thấp tại các ngân hàng chính sách xã hội, còn đối tượng công nhân khu công nghiệp muốn mua NƠXH hầu hết phải vay với lãi suất thông thường của ngân hàng thương mại và đây là bài toán rất thách thức với số đông người lao động vì số tiền trả lãi, trả gốc hàng tháng thậm chí vượt quá 50% thu nhập của công nhân.
Khoản 5 Điều 13 Nghị định 100/2015/NĐ-CP ngày 20/10/2015 quy định: “Khách hàng là hộ gia đình, cá nhân khi vay vốn ưu đãi từ Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) phải thực hiện việc gửi tiết kiệm tại NHCSXH hàng tháng, với thời gian tối thiểu 12 tháng và mức gửi theo quy định của bên cho vay”. Quy định này tạo ra một trong các điều kiện vay mua NƠXH tại các NHCSXH là đối tượng vay “phải thực hiện gửi tiền tiết kiệm hàng tháng tại NHCSXH với thời gian gửi tối thiểu 12 tháng kể từ ngày ký hợp đồng tín dụng với NHCSXH, mức gửi hàng tháng tối thiểu bằng mức trả nợ gốc bình quân tháng của người vay vốn”. Trong khi phần lớn người lao động “thiếu tài chính sẵn có cho khoản đóng góp ban đầu” (thông thường là 20 - 30% giá trị hợp đồng mua nhà) thì việc đặt ra yêu cầu như trên càng làm giảm mạnh cơ hội mua nhà của họ.
Ở khía cạnh khác, các yêu cầu về hồ sơ, giấy tờ chứng minh “thuộc diện đối tượng cho vay” hay chứng minh về thực trạng nhà ở, điều kiện thu nhập, điều kiện cư trú… cũng rất phức tạp với phần lớn người lao động.
Bên cạnh khó khăn nêu trên, người lao động còn phản ánh 3 khó khăn lớn khác, gồm: Thiếu tài chính sẵn có cho khoản đóng góp ban đầu (33%); Khó cạnh tranh suất mua (32%); Hồ sơ giấy tờ chứng minh phức tạp (27%). Thực tế, với mức thu nhập thấp, lại phải trả lãi/gốc tiền vay mua NƠXH hàng tháng, thì số tiền còn lại của người lao động rất khó để trang trải các nhu cầu thiết yếu của cuộc sống, chưa nói tới việc trang trải các chi phí cho con đi học tư thục, hay các vấn đề phát sinh khác.
Với bảng giá đất và chi phí xây dựng như hiện nay, các dự án xây dựng NƠXH tại các thành phố lớn sẽ gặp nhiều thách thức vì tổng chi phí đầu vào rất cao (ví dụ TP.HCM, Bình Dương, Đồng Nai,...).
 |
Ảnh minh họa |
Qua kết quả khảo sát và để đạt được hiệu quả trong thực tế triển khai chủ trương xây dựng nhà ở thu nhập thấp, NƠXH, giúp phần đông người lao động tiếp cận được với NƠXH, Ban IV đề xuất với Thủ tướng về việc cần thiết phải nghiên cứu điều chỉnh tên chương trình/đề án, từ “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ NƠXH cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021 - 2030” thành “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở cho người lao động thuộc diện thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021 - 2030”. Đi đôi với đó là giảm mạnh lãi suất cho vay và áp dụng cho tất cả đối tượng người lao động mua nhà ở trong Chương trình.
Đồng thời, theo Ban IV, cần xem xét cải thiện quy trình, hồ sơ, điều kiện cho vay mua NƠXH (nhà ở cho người lao động), vì đây là những rào cản rất lớn đang được phản ánh thông qua cuộc khảo sát. Trước đó, tại Báo cáo Khảo sát tình hình doanh nghiệp tháng 5/2023 của Ban IV, các doanh nghiệp đã kiến nghị: “Nhà nước cần xem xét các cơ chế để doanh nghiệp tham gia tín chấp, bảo lãnh cho người lao động trong quá trình vay mua/thuê NƠXH, thay vì thực hiện quy trình xét duyệt phức tạp theo diện “đối tượng chính sách” như hiện nay để chủ trương phát triển nhà ở xã hội đi vào thực tiễn…”.
“Vai trò của doanh nghiệp theo đó có thể phát huy nhiều hơn trong câu chuyện mua NƠXH của người lao động, không chỉ xác nhận thu nhập mà còn có thể thay mặt người lao động trả khoản tiền gốc và lãi hàng tháng tương tự cách doanh nghiệp đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động hiện nay. Đồng thời, một số doanh nghiệp còn có thể bổ sung thêm cơ chế “hỗ trợ một phần tiền” để thực hành chính sách chăm lo đời sống cán bộ nhân viên, giữ chân người lao động, cộng hợp với nỗ lực của Chính phủ trong Đề án quan trọng này”, Ban IV nhận định.
Đồng thời, kiến nghị gửi tới Thủ tướng của Ban IV cũng cho rằng, cần nghiên cứu, đánh giá nhu cầu nhà ở cho người lao động theo từng địa phương và ưu tiên các địa phương tập trung đông công nhân, người lao động để phân bổ chỉ tiêu phát triển dự án hợp lý, đi kèm với các cơ chế, chính sách hỗ trợ đặc thù nếu cần.
Với các dự án xây dựng NƠXH tại các tỉnh, thành phố tập trung đông công nhân, người lao động, để chính sách phát huy được trong thực tiễn và tiệm cận được đúng đối tượng mục tiêu của chính sách, cần phải có các quyết sách cụ thể để hỗ trợ cho quá trình phát triển NƠXH trên các địa bàn này. Đồng thời, trong quá trình phát triển các dự án NƠXH/nhà ở cho người lao động trên từng địa phương, cần rà soát và quan tâm đặc biệt tới việc bố trí các hạ tầng nền tảng như điện, nước, trường học công lập,...
