|
| Những thương vụ M&A liên quan đến đất công diễn ra thời gian gần đây là bài học xương máu cho các bên tham gia |
Trong 10 năm qua, thị trường M&A tại Việt Nam đã tạo ra khoảng 4.350 thương vụ, với doanh số đạt gần 49 tỷ USD. Tại Hội thảo “Giao dịch M&A: Nhận diện rủi ro pháp lý, phòng ngừa và giải quyết tranh chấp”, tổ chức tại TP.HCM ngày 20/12/2018, TS. Trần Du Lịch, Phó Chủ tịch Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) nhận định, giao dịch M&A sẽ tiếp tục phát triển trong những năm tới. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển của thị trường, các rủi ro trong những thương vụ M&A sẽ xuất hiện nhiều hơn. Trong đó, các rủi ro về mặt pháp lý sẽ là nguyên nhân chính dẫn đến “đổ bể”, có thể kéo theo những tranh chấp, kiện tụng tốn kém cả thời gian và tiền bạc.
Thực tế cho thấy, những thương vụ M&A liên quan đến đất công diễn ra thời gian gần đây là một bài học xương máu. Ông Phạm Duy Nghĩa, Giám đốc Chương trình thạc sĩ Chính sách công thuộc Đại học Fulbright Việt Nam, trọng tài viên VIAC chia sẻ, theo quy định tại Luật Đất đai, quyền sử dụng đất hoàn toàn khác quyền xây dựng và phát triển dự án trên lô đất đó. Cho nên, trong các giao dịch M&A với doanh nghiệp nhà nước, cần lưu ý một số vấn đề về quyền phát triển dự án hoặc quyền sử dụng đất để tránh tranh chấp pháp lý về sau.
Liên quan đến khía cạnh này, ông Phạm Duy Nghĩa cũng dẫn chứng vụ việc đang diễn ra tại Công ty Lavenue với khu đất vàng 8 - 12 Lê Duẩn, Quận 1, TP.HCM được dư luận đặc biệt quan tâm thời gian qua. Theo ông Nghĩa, cần xem xét quyền phát triển lô đất nói trên có được giao hợp pháp cho Công ty Lavenue hay không bằng việc kiểm tra quá trình cấp phép Dự án Lavenue Crown. Tương tự, các vấn đề pháp lý có thể phát sinh như việc mua lại cổ phần liệu có hợp pháp hay không cũng cần soi xét kỹ lưỡng.
Một câu hỏi được nhiều người quan tâm là, trong trường hợp các thương vụ M&A “cơm không lành, canh không ngọt” thì làm cách nào để giải quyết các hậu quả về mặt tài chính? Có lẽ, phương thức giải quyết tranh chấp tối ưu được nhiều ý kiến của các luật sư trong và ngoài nước đồng tình là bằng con đường trọng tài. Bởi, đây là phương thức tiên tiến và hiệu quả hơn nhiều so với kết cục đưa nhau ra tòa.
“Trọng tài thương mại và các phương thức giải quyết tranh chấp lựa chọn (ADR) khác luôn là lựa chọn số một của các doanh nghiệp khi có phát sinh tranh chấp trong hoạt động đầu tư, kinh doanh, trong đó có hoạt động M&A. Hay nói cách khác, việc giải quyết tranh chấp thương mại bằng cách hòa giải ngoài tòa án được xem là lựa chọn hữu ích đối với các doanh nghiệp”, Luật sư Đặng Xuân Hợp, Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam nhận định.
Việc số thương vụ tranh chấp sử dụng con đường trọng tài viên ngày càng tăng cho thấy, dù có đổ bể thì các doanh nghiệp vẫn chọn phương thức tối ưu để giải quyết. Từ con số VIAC chỉ tiếp nhận và giải quyết 8 vụ tranh chấp năm 1993, đến đầu tháng 10/2018 đã tiếp nhận và giải quyết được 159 vụ, mở ra một lối thoát mới trong giải quyết hậu quả đối với thị trường M&A.
Đáng lưu ý, khả năng thi hành và sự ủng hộ của tòa án trong nước cũng là một trong những thuận lợi đối với việc lựa chọn trọng tài trong nước. Việc lựa chọn trọng tài trong nước sẽ giúp các doanh nghiệp thuận tiện và giảm thiểu chi phí. Tuy nhiên, việc nhận biết được rủi ro và phòng ngừa mới là “thượng sách”, vì đó chính là yếu tố tiên quyết để tránh những rủi ro, tranh chấp không cần thiết.
Nhiều ý kiến tại Hội thảo cho hay, trong các thương vụ M&A, đa số các mâu thuẫn xảy ra do luật pháp Việt Nam và quốc tế có những quy định khác nhau. Vì vậy, ngay từ đầu, việc hợp đồng mua bán được điều chỉnh bởi luật pháp Việt Nam hay nước ngoài cần thống nhất quan điểm một cách rõ ràng. Nghĩa là, phải nhận diện rủi ro pháp lý nếu có ngay từ khi hai bên tiếp xúc và thương thảo. Trong bối cảnh Việt Nam hội nhập ngày càng sâu rộng như hiện nay, những tranh chấp thương mại là không thể tránh. Vì vậy, trong cuộc chơi này, việc trang bị kiến thức về pháp lý càng chu đáo thì sẽ càng có lợi.
