|
| Năm 2019, doanh nghiệp đánh giá cao hơn sự chuyển động về cắt giảm điều kiện kinh doanh, tỷ lệ khó khăn trong kinh doanh có giảm đi. Ảnh: Lê Tiên |
Vấn đề này được đặt ra tại Hội thảo “Chất lượng điều kiện kinh doanh: Vấn đề và kiến nghị” diễn ra sáng 27/2, tại Hà Nội, do Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương phối hợp với Chương trình Australia hỗ trợ cải cách kinh tế Việt Nam (Aus4Reform) tổ chức.
Cải cách vẫn thiên về số lượng
Theo rà soát của CIEM, trong 3 năm qua, Chính phủ đã có tới 40 văn bản chỉ đạo về cải cách ĐKKD. Riêng trong năm 2018, gần như tháng nào Chính phủ cũng có văn bản chỉ đạo điều hành liên quan (20 văn bản). Năm 2019, cải cách ĐKKD vẫn là mục tiêu ưu tiên với 10 văn bản chỉ đạo. Kết quả là các bộ, ngành đã cắt bỏ gần 3.500 ĐKKD và tất cả đều đạt hoặc vượt chỉ tiêu đề ra. Có thể nói, cải cách ĐKKD là “thương hiệu” của Chính phủ nhiệm kỳ này.
Theo đánh giá của bà Trần Thị Hồng Minh - Viện trưởng CIEM, đây là kết quả đáng ghi nhận. Áp lực cải cách đã phần nào giúp chuẩn hóa, đơn giản, cắt giảm ĐKKD. Tuy vậy, đây mới chỉ là thành công bước đầu, mới chỉ thể hiện trên số lượng.
“Làm sao để nâng được chất lượng cải cách lên một bậc nữa là thách thức rất lớn trong thời gian tới, đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị. Nhiệm vụ trong thời gian tới là phải tiếp tục rà soát những ĐKKD còn lại, nhất là những ĐKKD đang gây vướng mắc cho cộng đồng doanh nghiệp (DN)”, bà Minh nhấn mạnh.
Chia sẻ kết quả rà soát độc lập của CIEM, bà Nguyễn Minh Thảo - Trưởng ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh thuộc CIEM cho rằng, kết quả cắt giảm ĐKKD thực chất mới đạt khoảng 30%, chủ yếu dưới hình thức đơn giản hóa, sửa đổi hình thức như: giảm mức độ yêu cầu về số lượng nhân sự, quy mô diện tích của cơ sở vật chất...
Mặc dù các bộ báo cáo đã hoàn thành chỉ tiêu cắt giảm ĐKKD, nhưng chưa có báo cáo đánh giá nào nói về hiệu quả thực hiện và tác động của việc cắt giảm các ĐKKD, thiếu giám sát việc tổ chức thực hiện. Thực tiễn thực thi và cảm nhận của DN về hiệu quả cải cách ĐKKD còn hạn chế. Vướng mắc, rào cản vẫn còn phổ biến.
Kết quả rà soát của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) năm 2019 cho thấy, DN đánh giá cao hơn sự chuyển động về cắt giảm ĐKKD, tỷ lệ khó khăn trong kinh doanh có giảm đi. Theo ông Đậu Anh Tuấn - Trưởng ban Pháp chế thuộc VCCI, việc Chính phủ gây áp lực cải cách ĐKKD đã tạo nên những chuyển động, nhưng mới chỉ là nhất thời.
Ông Tuấn cho rằng, rất khó để đánh giá được kết quả thực hiện, bởi có những khái niệm như “ĐKKD”, “đơn giản hóa” chưa được quy định rõ, khiến cho các bộ, ngành còn lúng túng trong thực hiện, lẫn lộn giữa ĐKKD và tiêu chuẩn kỹ thuật. Việc giới hạn quyền tự do kinh doanh bằng các ĐKKD là vì mục tiêu quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội, đạo đức, sức khỏe cộng đồng..., nhưng nhiều bộ, ngành đặt mục tiêu là để QLNN, sử dụng biện pháp hành chính để can thiệp vào thị trường.
Đối với Danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện, điều khiến ông Tuấn lo ngại là tình trạng bất nhất giữa các bộ, ngành về lập luận giữ hay bỏ, chưa có một chuẩn chung. Chẳng hạn như Bộ Y tế xin bỏ ngành nghề kinh doanh thực phẩm ra khỏi danh mục này, nhưng Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn lại nhất định nói không được bỏ...
Thay đổi tư duy quản lý
Bàn về giải pháp “giữ ngọn lửa” cải cách, ông Nguyễn Đình Cung - nguyên Viện trưởng CIEM đề xuất, cần phải thay đổi tư duy QLNN lâu nay là “bãi bỏ ĐKKD thì lấy gì để quản lý?”. Muốn làm được như vậy, cần phải kiên quyết cắt giảm ĐKKD triệt để, triệt tiêu công cụ quản lý bằng ĐKKD để tạo động lực cho các cơ quan QLNN tìm kiếm công cụ và cách thức quản lý khác phù hợp hơn. Mặt khác, Chính phủ cần chuyển nhanh sang chính phủ điện tử, chính phủ số.
Theo bà Nguyễn Minh Thảo, QLNN cần chuyển mạnh sang hậu kiểm, theo hướng DN chủ động thực hiện hoạt động kinh doanh khi đáp ứng được đầy đủ các yêu cầu, chỉ cần thông báo mà không cần phải xin phép cơ quan QLNN. Cơ quan QLNN sẽ hậu kiểm trên nguyên tắc quản lý rủi ro. Đồng thời, thiết lập cơ chế giám sát hoạt động thanh, kiểm tra để ghi nhận phản hồi từ DN một cách công khai, minh bạch và đảm bảo an toàn cho DN.
Đưa ra khuyến nghị, ông Đậu Anh Tuấn cho rằng, Ban soạn thảo Luật Đầu tư (sửa đổi), Luật DN (sửa đổi) cần tiếp tục đặt vấn đề về gỡ bỏ rào cản gia nhập thị trường, trong đó tính toán đầy đủ chi phí lợi ích, chi phí và thiệt hại đối với ngành hàng cũng như tác động tới nền kinh tế; thúc đẩy cạnh tranh và tăng cường kỷ luật thị trường thông qua hậu kiểm.
