|
| Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày báo cáo |
Khi thảo luận về Dự Luật, nhiều ý kiến ĐBQH nhất trí với dự thảo luật Chính phủ trình và ý kiến được cơ quan thẩm tra nêu tại Báo cáo trình Quốc hội và cho rằng, việc ban hành Luật sửa đổi, bổ sung các luật là rất cần thiết để khắc phục những vướng mắc, bất cập hiện nay; đồng thời, luật hóa các nội dung theo chủ trương, chính sách của Đảng, nhất là việc thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, tháo gỡ các điểm nghẽn, khơi thông nguồn lực, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước.
Trước khi Quốc hội bấm nút thông qua, trình bày báo cáo tiếp thu, giải trình, chỉnh lý Dự án Luật, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, về tên và phạm vi điều chỉnh của Luật, trên cơ sở tiếp thu ý kiến thẩm tra và ý kiến của ĐBQH về việc sửa thuế suất thuế giá trị gia tăng 0% đối với hàng hóa xuất khẩu tại chỗ không thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Hải quan, Chính phủ đã nghiên cứu, đánh giá và đề xuất bổ sung một điều tại dự thảo Luật để sửa đổi, bổ sung Luật Thuế giá trị gia tăng (bổ sung chính sách thuế giá trị gia tăng 0% đối với hàng hóa xuất khẩu tại chỗ).
Theo đó, tên gọi của dự thảo Luật là “Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đấu thầu; Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư; Luật Hải quan; Luật Thuế giá trị gia tăng; Luật thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu; Luật Đầu tư; Luật Đầu tư công; Luật quản lý, sử dụng tài sản công”.
 |
Phân cấp mạnh trong đấu thầu
Về sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đấu thầu, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, về quy định trao quyền cho doanh nghiệp nhà nước được tự quyết định hoạt động mua sắm, đấu thầu, tiếp thu ý kiến của ĐBQH và UBKTTC, Chính phủ chỉnh lý lại quy định tại dự thảo Luật Đấu thầu theo hướng: (1) Quy định hoạt động lựa chọn nhà thầu của bất kỳ đối tượng nào (kể cả doanh nghiệp nhà nước) có sử dụng vốn ngân sách nhà nước (NSNN) đều phải thực hiện theo quy định của Luật Đấu thầu; (2) Đối với hoạt động lựa chọn nhà thầu không sử dụng vốn NSNN, doanh nghiệp nhà nước (DNNN) được quyền tự quyết định trên cơ sở bảo đảm công khai, minh bạch, hiệu quả và trách nhiệm giải trình. Đồng thời, dự thảo Luật bổ sung quy định nhằm tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và đánh giá hiệu quả, bảo đảm việc thực hiện quyền tự chủ của DNNN gắn với yêu cầu quản lý chặt chẽ, phòng ngừa rủi ro và sử dụng vốn hiệu quả của doanh nghiệp.
Về quy định trao quyền cho đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên, chi đầu tư và đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên được tự quyết định đối với hoạt động mua sắm, đầu tư, Dự thảo Luật chỉ trao quyền tự chủ cho các đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên, chi đầu tư (Nhóm 1) và đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên (Nhóm 2) quyết định hoạt động mua sắm không sử dụng NSNN. Đối với các đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm một phần chi thường xuyên (Nhóm 3) thì vẫn phải tuân thủ Luật Đấu thầu đối với các hoạt động mua sắm sử dụng nguồn thu hợp pháp của đơn vị (không phải là NSNN). Quy định này bảo đảm phù hợp, đồng bộ với thẩm quyền quyết định tiêu chuẩn, định mức tài sản công của các đơn vị này theo pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công, đồng thời khuyến khích các đơn vị nâng cao mức độ tự chủ tài chính để chuyển lên Nhóm 1, Nhóm 2.
Đột phá tư duy sửa Luật Đấu thầu: Những kỳ vọng mới của nhà thầu, chủ đầu tư
Ngoài ra, tiếp thu ý kiến của Ủy ban KTTC và ý kiến ĐBQH, dự thảo Luật bổ sung quy định tại Điều 55 về cơ chế thanh toán từ nguồn quỹ bảo hiểm y tế đối với cơ sở y tế là đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư, đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên tương tự như đối với các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh tư nhân và giao Chính phủ quy định chi tiết nội dung này.
Về quy định cho phép lựa chọn hình thức lựa chọn nhà thầu, Chính phủ đã chỉnh lý, hoàn thiện quy định này theo hướng: Quy định nguyên tắc trao quyền cho chủ đầu tư được ưu tiên áp dụng các hình thức lựa chọn nhà thầu có quy trình, thủ tục đơn giản, thuận lợi nhất như chỉ định thầu, lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt, đặt hàng. Ngoài các hình thức được ưu tiên áp dụng nêu trên, chủ đầu tư được lựa chọn các hình thức khác như đấu thầu rộng rãi, chào hàng cạnh tranh và các hình thức khác phù hợp với quy mô, tính chất của gói thầu. Đồng thời, tiếp tục mở rộng trường hợp được áp dụng hình thức chỉ định thầu, lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt, đấu thầu hạn chế, đặt hàng... để bảo đảm tính linh hoạt trong tổ chức thực hiện; giao Chính phủ quy định chi tiết việc lựa chọn hình thức lựa chọn nhà thầu đối với các hình thức còn lại.
Theo Bộ trưởng, quy định nêu trên đã mở rộng quyền tự chủ của chủ đầu tư trong việc quyết định các hình thức lựa chọn nhà thầu theo quy định của Luật, đồng thời tạo cơ chế linh hoạt, chủ động, bảo đảm thực hiện chủ trương tăng cường phân cấp, phân quyền, góp phần đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án (cơ chế này cũng đã được quy định tại Nghị quyết số 68-NQ/TW).
Sửa cơ chế chia sẻ tăng, giảm doanh thu cho dự án PPP
Liên quan sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (Luật PPP), Bộ trưởng cho biết, về cơ chế chia sẻ phần tăng, giảm doanh thu, Chính phủ đã chỉnh lý dự thảo tại Điều 51 và Điều 82 theo hướng quy định khung tỷ lệ, cụ thể là mức giảm từ 75 - 90% và mức tăng từ 110 - 125% để cơ quan có thẩm quyền quyết định trong quá trình lập dự án và đàm phán với nhà đầu tư, bảo đảm tính linh hoạt.
Đối với các dự án PPP khoa học, công nghệ, quy định không yêu cầu nhà đầu tư chia sẻ phần tăng doanh thu trong 3 năm đầu sau thời điểm vận hành, kinh doanh; đồng thời, cho phép áp dụng mức chia sẻ 100% phần chênh lệch giảm giữa doanh thu thực tế và doanh thu trong phương án tài chính trong cùng khoảng thời gian nếu doanh thu thực tế thấp hơn là chính sách vượt trội để thúc đẩy hợp tác công tư trong lĩnh vực này nhằm thể chế hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW.
Hợp tác công tư phát triển khoa học công nghệ: Thêm cơ chế ưu đãi, chia sẻ rủi ro
Về xử lý vướng mắc giảm doanh thu của các dự án BOT trong lĩnh vực đường bộ được ký kết trước ngày 1/1/2021, việc bổ sung quy định của Luật PPP về cơ chế xử lý rủi ro giảm doanh thu đối với các dự án BOT có hợp đồng được ký kết trước thời điểm Luật PPP có hiệu lực là rất cần thiết nhằm thực hiện thống nhất, đồng bộ, xử lý triệt để các vướng mắc. Theo thống kê của Chính phủ, có 11 dự án BOT giao thông bị sụt giảm doanh thu. Các dự án này đều là các dự án kém hiệu quả, Nhà nước phải có trách nhiệm xử lý bởi hầu hết vướng mắc do các nguyên nhân khách quan hoặc do lỗi của cơ quan Nhà nước mà không phải do lỗi của nhà đầu tư. Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Giao thông vận tải (nay là Bộ Xây dựng) tổ chức đàm phán với các nhà đầu tư, bên cho vay để giảm lãi vay, giảm lợi nhuận. Tuy nhiên, trên thực tế có thể phát sinh một số dự án BOT giao thông chuyển tiếp khác gặp vấn đề tương tự.
Vấn đề này đã được cấp có thẩm quyền đồng ý cho bổ sung quy định Nhà nước chia sẻ phần giảm doanh thu với nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án PPP theo tỷ lệ phần chênh lệch giữa doanh thu trong các phương án tài chính và doanh thu thực tế; đồng thời có ý kiến đề nghị cân nhắc bổ sung quy định về tỷ lệ cụ thể mà Nhà nước chia sẻ với nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án PPP về phần chênh lệch giữa doanh thu trong phương án tài chính và doanh thu thực tế của dự án.
Tiếp thu ý kiến chỉ đạo của cấp có thẩm quyền, Chính phủ sẽ ban hành Nghị định quy định chi tiết về tỷ lệ mà Nhà nước chia sẻ với nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án PPP về phần chênh lệch giữa doanh thu trong phương án tài chính và doanh thu thực tế; đồng thời quy định cụ thể trách nhiệm chia sẻ của nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án và bên cho vay nhằm bảo đảm nguyên tắc "lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ", làm cơ sở để bộ trưởng, chủ tịch UBND cấp tỉnh quyết định việc áp dụng cơ chế chia sẻ này.
Phân cấp mạnh mẽ thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư
Đối với sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đầu tư, liên quan đến thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, đề xuất bãi bỏ chủ trương đầu tư là nội dung lớn, liên quan đến nhiều ngành, lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý của nhiều cơ quan và hiện có nhiều ý kiến khác nhau về vấn đề này. Trong đó, có ý kiến về việc cần duy trì thủ tục này để kiểm soát hiệu quả các dự án đầu tư, bao gồm các dự án đầu tư trong những ngành, nghề, lĩnh vực nhạy cảm, liên quan đến đảm bảo quốc phòng, an ninh, hiệu quả kinh tế - xã hội của dự án đầu tư nhưng cần tiếp tục hoàn thiện, đơn giản hóa mạnh mẽ quy trình thủ tục đầu tư hơn nữa để tạo điều kiện thuận lợi, thông thoáng, minh bạch.
Theo quy định của pháp luật hiện hành, văn bản chấp thuận chủ trương đầu tư là cơ sở để triển khai các thủ tục về đất đai (giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất, giao khu vực biển); xây dựng (cấp giấy phép xây dựng); môi trường (đánh giá tác động môi trường)… là cơ sở ghi nhận ưu đãi và bảo hộ đầu tư.
Dự thảo Luật đã phân cấp mạnh mẽ thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư của Thủ tướng Chính phủ cho UBND cấp tỉnh đối với 7 nhóm dự án đầu tư. Đồng thời, dự thảo Nghị định hướng dẫn Luật Đầu tư cũng sẽ đơn giản hóa tối đa thủ tục hành chính chấp thuận chủ trương đầu tư và cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư.
Hiện nay, Chính phủ đang tiến hành tổng kết tình hình thi hành Luật Đầu tư. Đề xuất nghiên cứu bãi bỏ thủ tục chấp nhận chủ trương đầu tư sẽ được nghiên cứu, đánh giá toàn diện trong quá trình này.
Dự thảo Luật cũng cắt giảm điều kiện đầu tư kinh doanh và đơn giản hoá thủ tục hành chính, Luật Đầu tư (sửa đổi) và dự thảo Nghị định hướng dẫn Luật Đầu tư đã sửa đổi, bổ sung theo hướng cắt giảm đầu mục hồ sơ, số bộ hồ sơ đề nghị thực hiện thủ tục chấp thuận, điều chỉnh chủ trương đầu tư và cắt giảm 30% số ngày thực hiện thủ tục để đẩy nhanh quá trình giải quyết thủ tục đầu tư, cắt giảm chi phí cho việc thực hiện thủ tục, thực hiện mục tiêu cải cách thủ tục hành chính.
Về việc cắt giảm ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện và điều kiện đầu tư kinh doanh, hiện nay, thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Tài chính đã văn bản đề nghị các bộ, ngành, địa phương thực hiện rà soát, đề xuất cắt giảm các ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện và điều kiện đầu tư kinh doanh không cần thiết. Theo đó, các nội dung này sẽ được rà soát toàn diện để cắt giảm, bãi bỏ trong quá trình sửa tổng thể Luật Đầu tư tại kỳ họp tháng 10/2025.
Đối với sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đầu tư công, về nhiệm vụ chuẩn bị giải phóng mặt bằng, Chính phủ tiếp thu theo hướng không quy định nội dung về nhiệm vụ chuẩn bị giải phóng mặt bằng trong Luật. Chính phủ sẽ tiếp tục nghiên cứu, đề xuất các chính sách sửa đổi Luật Đất đai và pháp luật có liên quan khác nhằm đẩy nhanh việc thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đối với dự án đầu tư công. Về phân cấp thẩm quyền, tiếp thu ý kiến của cấp có thẩm quyền, dự thảo Luật quy định thẩm quyền của Chính phủ điều chỉnh kế hoạch đầu tư công hằng năm vốn ngân sách trung ương trong trường hợp không vượt tổng chi ngân sách trung ương của cả nước đã được Quốc hội quyết định, đồng thời phân cấp thẩm quyền điều chỉnh kế hoạch hằng năm từ HĐND các cấp cho UBND các cấp để đảm bảo đồng bộ với quy định tại Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi).
