Việt Nam sắp có thị trường giao dịch tín chỉ carbon

Sau 20 năm bền bỉ cố gắng, HNX đang vận hành đồng thời 5 thị trường

Đặt niềm tin từ kết quả thực tiễn

Sau gần 40 năm Đổi mới, nước ta đang thực hiện những bước cải cách mạnh mẽ để bước sang kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Trong 4 nghị quyết của Bộ Chính trị được ban hành mới đây có Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển mạnh mẽ khu vực kinh tế tư nhân. Một trong những chỉ đạo quan trọng tại Nghị quyết số 68 là “khẩn trương nâng hạng, tái cơ cấu thị trường chứng khoán (TTCK), phát triển thị trường bảo hiểm, hoàn thiện quy định về trái phiếu doanh nghiệp để nâng cao chất lượng và mở rộng kênh huy động vốn ổn định, chi phí thấp cho kinh tế tư nhân. Nghiên cứu xây dựng khung pháp lý về chứng khoán hoá các khoản nợ”... Bà Vũ Thị Chân Phương, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK) nhận định, đây là những nhiệm vụ rất quan trọng, đòi hỏi ngành chứng khoán phải tiếp tục nâng cao chất lượng thị trường, phát triển các sản phẩm mới, đẩy mạnh công nghệ số, tăng cường hoạt động quản trị công ty, bảo vệ nhà đầu tư, đóng góp vào sự phát triển của nền tài chính quốc gia.

Phát biểu tại Lễ kỷ niệm 20 năm thành lập HNX chiều 23/6/2025, Chủ tịch UBCK cho biết, trải qua nhiều thăng trầm cùng nền kinh tế, đến nay, ngành chứng khoán đã tạo lập được một mô hình, thiết chế thị trường phù hợp với trình độ phát triển của nền kinh tế, từng bước tiệp cận các chuẩn mực quốc tế. Với HNX, 20 năm qua ghi nhận nhiều dấu mốc trưởng thành, trong đó có việc xây dựng hệ thống công nghệ thông tin, xây dựng sàn đấu giá cổ phần, phục vụ hàng trăm doanh nghiệp nhà nước thực hiện cổ phần hóa; xây dựng thị trường giao dịch cổ phiếu niêm yết; thị trường giao dịch cổ phiếu của doanh nghiệp đại chúng, thị trường trái phiếu chính phủ chuyên biệt, thị trường chứng khoán phái sinh và mới đây là thị trường giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ. Trên con đường tương lai, HNX đang được giao thực hiện nhiệm vụ mới, đó là nghiên cứu, đề xuất xây dựng sàn giao dịch tín chỉ carbon, đáp ứng nhu cầu thực tiễn và góp sức hoàn thiện hơn nữa các cấu phần thị trường.

Thế giới hiện có trên 70 cơ chế carbon, tính cả ở thị trường tự nguyện và bắt buộc, đang được vận hành ở cấp quốc gia và cấp địa phương. Các cơ chế này đang phủ khoảng 23% trong tổng lượng phát thải khí nhà kính toàn cầu. Một số nghiên cứu cho biết, đây là công cụ thị trường hiệu quả nhất, nhằm giảm phát thải khí nhà kính một cách công bằng, giúp các nền kinh tế thực hiện mục tiêu ứng phó với quá trình biến đổi khí hậu khốc liệt hiện nay.

Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội được giao nghiên cứu, đề xuất xây dựng sàn giao dịch tín chỉ carbon. Ảnh: NC st

Sàn giao dịch tín chỉ carbon: Cơ hội mới cho doanh nghiệp

Ngày 24/1/2025, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà ký Quyết định số 232/QĐ-TTg phê duyệt Đề án Thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam. Theo đó, Chính phủ vạch định hướng phát triển thị trường carbon theo mô hình tập trung, hoạt động theo nguyên tắc thị trường dưới sự quản lý, giám sát chặt chẽ của Nhà nước, đảm bảo nguyên tắc công khai, minh bạch, an toàn, hiệu quả, phù hợp với điều kiện quốc gia và thông lệ quốc tế, đảm bảo lợi ích quốc gia, hài hòa lợi ích của các chủ thể trên thị trường.

Theo PGS. TS. Đặng Văn Thanh, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế - Ngân sách của Quốc hội, xây dựng thị trường tín chỉ carbon mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp và cộng đồng. Thị trường mới sẽ làm tăng giá trị của những cánh rừng của Việt Nam, tạo ra giá trị bền vững của rừng, đồng thời giúp nhà quản lý có công cụ chính sách hiệu quả để thực hiện cam kết giảm phát thải khí nhà kính với chi phí thấp nhất. Về phía doanh nghiệp, tham gia thị trường tín chỉ carbon sẽ tạo động lực mới giảm phát thải khí nhà kính, góp sức giúp chuyển đổi nền kinh tế trung hòa carbon.

Theo Đề án được Chính phủ phê duyệt, thị trường carbon được thực hiện thí điểm từ năm 2025 đến hết năm 2028. Từ năm 2029 sẽ chính thức vận hành thị trường trên toàn quốc. Các lĩnh vực, cơ sở được phân bổ hạn ngạch phát thải khí nhà kính được nghiên cứu, xem xét mở rộng theo lộ trình. Hạn ngạch phát thải khí nhà kính được nghiên cứu, xem xét phân bổ miễn phí và phân bổ qua đấu giá.

HNX được giao nhiệm vụ xây dựng và cung ứng dịch vụ sàn giao dịch carbon trong nước theo yêu cầu nghiệp vụ về tổ chức, quản lý thị trường và các điều kiện, tiêu chuẩn kỹ thuật do cơ quan chức năng quy định. Việc tổ chức giao dịch trên thị trường carbon được thực hiện theo phương thức tập trung. Chủ thể khi tham gia phải có tài khoản lưu ký giao dịch hạn ngạch phát thải khí nhà kính hoặc tài khoản lưu ký giao dịch tín chỉ carbon.

Chính phủ cũng quy định, Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam cung ứng dịch vụ lưu ký, thanh toán giao dịch theo yêu cầu nghiệp vụ về tổ chức, quản lý thị trường và các điều kiện, tiêu chuẩn kỹ thuật khác. Việc thanh toán giao dịch sẽ do hệ thống tự động thực hiện trên cơ sở kết quả giao dịch do HNX gửi, đảm bảo nguyên tắc việc chuyển giao hàng hóa được thực hiện đồng thời với thanh toán tiền tại ngân hàng thanh toán. Việc thanh toán tiền cho giao dịch trên sàn giao dịch carbon do ngân hàng thương mại đủ điều kiện cung cấp dịch vụ thanh toán giao dịch hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon thực hiện.

Có lợi ích lớn cho các doanh nghiệp và nền kinh tế, nhưng bước khởi đầu của thị trường tín chỉ carbon hiện nay không khác bước khởi đầu xây dựng TTCK Việt Nam cách đây 25 năm. Đó là hầu hết doanh nghiệp và nhà đầu tư chưa có kiến thức cũng như quan tâm đến thị trường tín chỉ carbon. TS. Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội cho rằng, quyết tâm xây dựng thị trường tín chỉ carbon sẽ thúc đẩy tiến trình giảm phát thải và nghiên cứu, sản xuất năng lượng xanh, sạch, đồng thời giúp các doanh nghiệp tiếp cận, hiểu thị trường mới, thay đổi để tham gia sâu hơn vào nền kinh tế xanh.

Xây dựng một thị trường mới đòi hỏi quá trình nghiên cứu, đóng góp trí tuệ và công sức của nhiều chủ thể, nhiều thành viên thị trường, nhưng với thực tiễn xây dựng các cấu phần TTCK thành công, nhiều ý kiến kỳ vọng, thị trường tín chỉ carbon sẽ sớm ra đời và hoạt động hiệu quả tại Việt Nam.