Đề xuất cơ chế, chính sách đặc thù trong lựa chọn nhà thầu thực hiện Nhà máy Điện hạt nhân Ninh Thuận

Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên trình bày Tờ trình của Chính phủ về cơ chế, chính sách đặc thù đầu tư xây dựng Dự án Điện hạt nhân Ninh Thuận (ảnh: CT)

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, Hội nghị lần thứ 10 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII đã thống nhất chủ trương tái khởi động Chương trình điện hạt nhân và Dự án Điện hạt nhân Ninh Thuận. Kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XV đã ban hành Nghị quyết số 174 ngày 30/11/2024 về việc “tiếp tục thực hiện chủ trương đầu tư Dự án Điện hạt nhân Ninh Thuận”.

Thực hiện các chủ trương trên, Chính phủ đã chỉ đạo các bộ, ban, ngành khẩn trương triển khai thực hiện các công việc cần thiết nhằm sớm đưa Dự án Điện hạt nhân Ninh Thuận vào vận hành trong năm 2030 - 2031, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, đáp ứng nhu cầu điện năng cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

“Do đây là dự án đặc biệt quan trọng, có công nghệ phức tạp, chỉ một số ít quốc gia sở hữu; nhu cầu vốn đầu tư rất lớn và lần đầu tiên được đầu tư xây dựng tại nước ta nên rất cần có các cơ chế, chính sách đặc thù, đủ mạnh để đẩy nhanh tiến độ, rút ngắn thời gian thực hiện”, Lãnh đạo Bộ Công Thương nhấn mạnh.

Theo đó, Chính phủ đề xuất cần có cơ chế, chính sách đặc thù trong công tác lựa chọn nhà thầu thực hiện Dự án với việc cho phép áp dụng hình thức hợp đồng chìa khóa trao tay và triển khai lựa chọn nhà thầu ngay sau khi Quốc hội chấp thuận điều chỉnh chủ trương đầu tư của Dự án.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên báo cáo trước Quốc hội (ảnh: QH)

Hợp đồng bao gồm các công việc: lập dự án đầu tư, thiết kế, cung cấp thiết bị công nghệ, thi công xây dựng công trình theo quy định và có bổ sung thêm mua bảo hiểm cho toàn bộ vật tư, thiết bị, dịch vụ trong quá trình thực hiện hợp đồng và được phép mua bảo hiểm của doanh nghiệp nước ngoài không có chi nhánh được cấp giấy phép thành lập và hoạt động tại Việt Nam, cung cấp cấp nhiên liệu hạt nhân cho khối lượng nạp đầu tiên.

Cho phép áp dụng hình thức chỉ định thầu gói thầu chìa khóa trao tay xây dựng nhà máy chính nêu trên với nhà thầu được nêu tên trong Hiệp định liên Chính phủ theo quy trình chỉ định thầu rút gọn (được tổ chức đàm phán trực tiếp trên cơ sở dự thảo hợp đồng gửi cho nhà thầu).

Cho phép áp dụng hình thức chỉ định thầu/chỉ định thầu rút gọn đối với các gói thầu tư vấn quan trọng trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư và thực hiện Dự án, bao gồm: tư vấn trợ giúp chủ đầu tư đàm phán, ký kết, quản lý thực hiện hợp đồng chìa khóa trao tay; thẩm tra dự án đầu tư, hồ sơ phê duyệt địa điểm, thiết kế kỹ thuật, thiết kế bản vẽ thi công, các báo cáo chuyên ngành; tư vấn quản lý dự án và tư vấn giám sát thi công.

Cho phép đàm phán trực tiếp/chỉ định thầu rút gọn với đối tác để mua nhiên liệu hạt nhân cho nhà máy.

Cho phép đàm phán trực tiếp/chỉ định thầu rút gọn đối với đối tác đủ năng lực vận hành, bảo dưỡng nhà máy trong thời gian 5 năm kể từ ngày dự án nghiệm thu đưa vào sử dụng.

Chỉ định thầu/lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt/chỉ định thầu rút gọn để thẩm định công nghệ, các báo cáo về môi trường, an toàn, an ninh, cũng như kiểm tra pháp quy hạt nhân trong các giai đoạn đầu tư xây dựng các dự án điện hạt nhân Ninh Thuận trên cơ sở sử dụng hiệu quả các chuyên gia và tổ chức trong nước và quốc tế.

Về cơ sở và lý do đề xuất trên, tại Tờ trình, Chính phủ nêu rõ, căn cứ theo quy định điểm k, khoản 1 Điều 23 Luật Đấu thầu, Dự án Nhà máy Điện hạt nhân Ninh Thuận thuộc dự án quan trọng quốc gia cần được Quốc hội có nghị quyết cho phép chỉ định thầu.

Hơn nữa, do đặc thù của nhà máy điện hạt nhân nên cần thiết lựa chọn hợp đồng chìa khóa trao tay để đẩy nhanh tiến độ, nhà máy cần thiết phải có nhiên liệu hạt nhân cho chu kỳ đầu và chuyên gia vận hành bảo dưỡng trong giai đoạn đầu… Việc thực hiện lựa chọn nhà thầu theo trình tự quy định của Luật Đấu thầu sẽ không đáp ứng yêu cầu về tiến độ triển khai Dự án.

Đối với công tác thẩm định an toàn, an ninh, kiểm tra pháp quy hạt nhân trong các giai đoạn của nhà máy đầu tư xây dựng, hiện nay, Bộ Khoa học và Công nghệ không đủ nguồn lực thực hiện; các cơ quan chuyên môn khác tại Việt Nam còn thiếu kinh nghiệm thực hiện dự án đầu tiên này, do đó, cần thiết phải thuê tư vấn quốc tế.

Bên cạnh đề xuất cơ chế, chính sách đặc thù trong công tác lựa chọn nhà thầu, Chính phủ cũng đề xuất các cơ chế, chính sách đặc thù khác như: cho phép triển khai đồng thời các công việc về đàm phán các hiệp định, thỏa thuận với đối tác song song với quá trình lập các hồ sơ và phê duyệt điều chỉnh chủ trương đầu tư, phê duyệt dự án đầu tư; được thực hiện song song, đồng thời một số công việc chuẩn bị dự án; cơ chế về phương án tài chính và thu xếp vốn thực hiện dự án; cơ chế cho phép các chủ đầu tư miễn thủ tục báo cáo cơ quan đại diện chủ sở hữu xem xét, phê duyệt dự án đầu tư, phương án huy động vốn; cơ chế, chính sách liên quan đến đền bù, tái định cư cho nhà máy điện hạt nhân…

“Việc triển khai thực hiện các cơ chế, chính sách đặc thù nêu trên là rất cấp thiết nhằm đẩy nhanh tiến độ hoàn thành, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, đáp ứng nhu cầu điện năng cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong kỷ nguyên mới. Chính phủ kính trình Quốc hội xem xét, thông qua các cơ chế, chính sách đặc thù nêu trên tại Kỳ họp này, làm cơ sở để khẩn trương thực hiện Dự án, bảo đảm chất lượng và tiến độ theo yêu cầu”, đại diện Bộ Công Thương báo cáo.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy (ảnh: QH)

Thẩm tra nội dung này, ông Lê Quang Huy, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho rằng, việc áp dụng chỉ định thầu gói thầu chìa khóa trao tay là hợp lý để đẩy nhanh tiến độ thực hiện Dự án Điện hạt nhân Ninh Thuận.

Tuy nhiên, đại diện cơ quan thẩm tra nhấn mạnh, hình thức này có thể dẫn đến hạn chế cạnh tranh, nguy cơ lợi ích nhóm và thiếu minh bạch trong quá trình thực hiện. Theo đó, cơ quan thẩm tra đề nghị cần có quy định rõ ràng về điều kiện áp dụng, tiêu chí lựa chọn nhà thầu, bổ sung cơ chế kiểm soát chặt chẽ các điều khoản hợp đồng, đặc biệt là các cam kết về công nghệ, bảo trì và chuyển giao công nghệ sau khi hoàn thành dự án.

Về sự cần thiết ban hành Nghị quyết, cơ quan thẩm tra của Quốc hội thống nhất với sự cần thiết phải ban hành một số cơ chế, chính sách đặc thù để đẩy nhanh tiến độ xây dựng Nhà máy Điện hạt nhân Ninh Thuận. Tuy nhiên, Tờ trình số 74/TTr-CP của Chính phủ chưa nêu bật về cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn đối với sự cần thiết, tính cấp bách ban hành các cơ chế, chính sách; quan điểm và nguyên tắc ban hành các cơ chế, chính sách trong dự thảo Nghị quyết. Theo đó, cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ chỉ đạo làm rõ nội dung này.