Đột phá chính sách thu hút đầu tư nước ngoài

Việt Nam cần hoàn thiện chính sách hỗ trợ đầu tư toàn diện và phát huy hiệu quả tốt hơn trong việc giữ chân và thu hút các tập đoàn đầu tư chiến lược. Ảnh: Lê Tiên

Cần chính sách hỗ trợ đầu tư toàn diện

Kiến nghị gửi tới Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam (VBF) 2024 dự kiến diễn ra trong tuần này, Nhóm công tác (NCT) Thuế và Hải quan của VBF nhận định, việc áp dụng thu thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu đặt ra thách thức không nhỏ đối với việc duy trì tính cạnh tranh về môi trường đầu tư của Việt Nam.

Ngày 16/2/2024 vừa qua, nhằm khuyến khích doanh nghiệp thực hiện các khoản đầu tư lớn mang lại các hoạt động kinh tế thực chất cho Singapore, Bộ trưởng Tài chính Singapore đã đề xuất chính sách hỗ trợ Giảm trừ đầu tư có thể hoàn lại (Refundable Investment Credit - RIC). Đối tượng áp dụng bao gồm tất cả doanh nghiệp có dự án đầu tư trong các lĩnh vực kinh tế quan trọng và lĩnh vực tăng trưởng kinh tế mới bao gồm: đầu tư vào dự án sản xuất mới (ví dụ: thành lập nhà máy mới, sản xuất năng lượng carbon thấp); mở rộng hoặc thiết lập lĩnh vực hoạt động trong ngành dịch vụ số, dịch vụ chuyên nghiệp và quản lý chuỗi cung ứng; mở rộng hoặc thành lập trụ sở chính, hoặc trung tâm chất lượng cao (center of excellence); thiết lập hoặc mở rộng hoạt động của các công ty kinh doanh hàng hóa; thực hiện các hoạt động nghiên cứu, phát triển và đổi mới; thực hiện các giải pháp với các mục tiêu khử cacbon. Chính phủ Hoa Kỳ gần đây đã bố trí hàng trăm tỷ USD cho các chương trình bền vững và tài trợ khí hậu bên cạnh hoạt động sản xuất chất bán dẫn thông qua việc ban hành 3 bộ luật mới.

“Để có thể cạnh tranh được với các quốc gia trên thế giới và khu vực, Việt Nam cần hoàn thiện chính sách hỗ trợ đầu tư toàn diện và phát huy hiệu quả tốt hơn trong việc giữ chân và thu hút các tập đoàn đầu tư chiến lược”, NCT Thuế và Hải quan khuyến nghị.

Góp ý Dự thảo Nghị định về thành lập, quản lý và sử dụng Quỹ Hỗ trợ đầu tư, NCT Thuế và Hải quan đề xuất bổ sung đối tượng hỗ trợ bao gồm doanh nghiệp hoạt động trong các khu công nghệ cao; doanh nghiệp có quy mô lớn hoạt động trong các lĩnh vực sản xuất khác có tổng vốn đầu tư từ 20.000 tỷ đồng hoặc từ 1 tỷ USD trở lên. Bởi lẽ các dự án với quy mô vốn lớn sẽ kéo theo cả một hệ sinh thái doanh nghiệp vệ tinh từ khâu cung cấp linh, kiện vật tư phụ trợ, logistics… Đối với lĩnh vực công nghệ cao, đề nghị chính sách hỗ trợ xét theo quy mô đầu tư ở Việt Nam của cả tập đoàn, vì nếu tính riêng từng dự án thì có thể không đáp ứng tiêu chí 12.000 tỷ đồng.

Tại hội thảo lấy ý kiến Dự thảo Nghị định do Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) tổ chức mới đây, đại diện AmCham; KOCHAM; JETRO và nhiều tập đoàn, doanh nghiệp FDI như Samsung, LG, Intel, Nidec, Canon… cho rằng, việc thành lập, quản lý và sử dụng quỹ hỗ trợ đầu tư là cần thiết và kịp thời trong bối cảnh hiện nay. Nếu Nghị định được ban hành sẽ góp phần ổn định môi trường đầu tư, khuyến khích, thu hút các nhà đầu tư chiến lược, tập đoàn đa quốc gia và hỗ trợ doanh nghiệp trong nước đối với một số lĩnh vực cần khuyến khích đầu tư.

Chia sẻ tại Hội thảo, Thứ trưởng KH&ĐT Nguyễn Thị Bích Ngọc cho biết, Nghị định được xây dựng không nhằm thực hiện việc bồi hoàn cho các nhà đầu tư chịu ảnh hưởng của thuế tối thiểu toàn cầu, mà bất kể doanh nghiệp trong hay ngoài nước, đang hoạt động hay đầu tư mới, nếu đáp ứng tiêu chí đặt ra thì đều được hỗ trợ. Sẽ không có chuyện xin - cho. Tất cả đều sẽ được quy định minh bạch, rõ ràng, phù hợp với thông lệ quốc tế, phù hợp với quy định của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD); quy trình, thủ tục cũng sẽ được xây dựng theo hướng tạo thuận tiện cho nhà đầu tư và cả cơ quan nhà nước. Đồng thời, việc xây dựng Quỹ Hỗ trợ đầu tư không phải để hỗ trợ các doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi thuế tối thiểu toàn cầu, mà là nhằm tạo sự ổn định cho môi trường đầu tư, cũng như hướng đến các lĩnh vực thu hút đầu tư mà Việt Nam đang khuyến khích.

Việt Nam cần cung ứng nguồn nhân lực chất lượng để bảo đảm năng lực cạnh tranh trong một số lĩnh vực công nghệ cao như bán dẫn, điện và điện tử, IT… Ảnh: Tiên Giang

Giải pháp đột phá về nhân lực, hạ tầng và thể chế

Trong những kiến nghị gửi VBF 2024, vấn đề nhân lực, hạ tầng trong đó nổi bật là hạ tầng điện, thể chế chính sách được các nhà đầu tư nước ngoài rất lưu ý.

Hiệp hội Doanh nghiệp Hàn Quốc tại Việt Nam (KOCHAM) cho rằng, để bảo đảm năng lực cạnh tranh trong một số lĩnh vực công nghệ cao như bán dẫn, điện và điện tử, IT…, việc quan trọng không chỉ là cung ứng sản phẩm của doanh nghiệp Việt Nam, mà còn cần cung ứng nguồn nhân lực chất lượng. KOCHAM hy vọng Chính phủ sẽ chủ động hơn nữa trong việc phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ và đào tạo nguồn nhân lực trong lĩnh vực liên quan.

NCT Giáo dục và Đào tạo của VBF nhấn mạnh, để bảo đảm chất lượng và tính bền vững của giáo dục tại Việt Nam, cần tuyển dụng và giữ chân người nước ngoài có bằng cấp được công nhận quốc tế. Các thách thức về giấy phép lao động sẽ ảnh hưởng lâu dài đến việc tuyển dụng những tài năng tốt nhất, sự không chắc chắn về việc gia hạn giấy phép lao động có thể dẫn đến sự di cư của các chuyên gia nước ngoài.

Bên cạnh đó, lo ngại về điện vẫn rất lớn. Theo KOCHAM, doanh nghiệp Hàn Quốc, đặc biệt các doanh nghiệp công nghệ cao như bán dẫn chỉ ra rằng hiện tượng thiếu điện của Việt Nam là một trong những yếu tố khiến họ chần chừ trong việc đưa ra quyết định đầu tư. Lập trường của các doanh nghiệp toàn cầu khác trong lĩnh vực công nghệ cao mà Việt Nam mong muốn thu hút đầu tư cũng tương tự. KOCHAM kiến nghị Chính phủ có phương án cung cấp điện thông suốt trong các khu công nghiệp để doanh nghiệp FDI, trong đó có doanh nghiệp Hàn Quốc duy trì hoạt động sản xuất ổn định.

Theo Hiệp hội DN Nhật Bản (JCCI), tình trạng thiếu điện nghiêm trọng xảy ra ở khu vực phía Bắc, đặc biệt là tại các khu công nghiệp vào mùa hè năm 2023 đã dẫn tới việc không thể lập kế hoạch sản xuất và dự báo ngày giao hàng và ảnh hưởng nghiêm trọng đến mô hình “Just in Time” - yếu tố cốt lõi của chuỗi cung ứng. JCCI đề nghị chính phủ Việt Nam ổn định nguồn điện cho các khu công nghiệp; đưa ra thông báo trước về việc cắt điện để có đủ thời gian điều chỉnh và đưa ra cơ chế ưu đãi khuyến khích các công ty tiết kiệm điện, sản xuất điện.

JCCI cho rằng, cần có đầu tư từ các công ty nước ngoài và tài trợ từ các tổ chức tài chính quốc tế để hiện thực hóa các dự án sản xuất điện quy mô lớn như điện gió ngoài khơi, sản xuất nhiệt điện khí/LNG và các dự án năng lượng tái tạo khác ở quy mô nhất định. JCCI hy vọng Chính phủ Việt Nam sẽ hoàn thiện hơn nữa hệ thống pháp luật như Luật Đầu tư và Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP), cũng như mô hình Hợp đồng Mua bán điện (PPA) để bảo đảm đủ điều kiện đầu tư và tài trợ cho các công ty nước ngoài và tổ chức tài chính quốc tế. Đồng thời, thiết lập hệ thống pháp lý và hướng dẫn thực hiện cần thiết càng sớm càng tốt nhằm bảo đảm tiến độ suôn sẻ cho các dự án phát triển điện lực; ưu tiên những biện pháp nhằm hiện thực hóa năng lượng tái tạo quy mô lớn, đặc biệt là các dự án điện gió ngoài khơi quy mô lớn đầy tiềm năng ở Việt Nam.