|
| Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam đón hàng vạn lượt khách tham quan, trong đó có nhiều học sinh, sinh viên |
 |
Trần Trung Hiếu Trường chuyên Phan Bội Châu (Nghệ An) |
Hiểu lịch sử, thêm yêu Tổ quốc
Một thực tế mà chúng ta không lạ là ngày nay có nhiều bạn trẻ khi có điều kiện, cơ hội đi du học hay du lịch, sinh sống ở nước ngoài, hoặc chỉ biết một cách mơ hồ qua báo chí, lại lên mạng so sánh trình độ phát triển, mức sống của người dân Việt Nam với các nước tiên tiến, từ đó có tâm lý chê bai, trách cứ, đổ lỗi. Tôi mong sao các bạn ấy hiểu ra rằng, mỗi quốc gia có lịch sử, xuất phát điểm không giống nhau và có điều kiện kinh tế, xã hội khác nhau, hoàn cảnh lịch sử cũng không giống nhau. Mọi sự so sánh hay quy chụp là phiến diện, cực đoan và khập khiễng.
Sau năm 1945, khi nhiều quốc gia vừa giành độc lập, bắt tay vào xây dựng, phát triển kinh tế thì dân tộc ta lại phải tiến hành 30 năm chiến tranh giải phóng dân tộc chống thực dân Pháp (1946 - 1954), chống đế quốc Mỹ và tay sai (1954 - 1975), mất bao nhiêu sinh mạng và của cải, đất nước bị tàn phá nghiêm trọng. Sau năm 1975, Tổ quốc được độc lập, non sông thống nhất, nhưng nhân dân ta chưa một ngày được bình an, ngơi nghỉ, để hàn gắn vết thương chiến tranh, khôi phục và phát triển kinh tế, mà lại phải tiến hành liên tiếp cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới Tây Nam (1975 - 1979) và cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc (1979 - 1989) chống quân Trung Quốc xâm lược, cùng nhiều khó khăn chồng chất bởi chính sách thù địch và cấm vận kinh tế của các cường quốc.
Sau mỗi cuộc chiến giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc gian khổ, ác liệt, dân tộc ta tiếp tục phải gánh chịu biết bao hệ lụy từ đạn bom. Nhiều nhà máy, xí nghiệp, đường sá, cầu cống, trường học, bệnh viện bị tàn phá, tiêu hủy. Và cứ sau mỗi cuộc chiến, diện tích và số lượng phần mộ của các nghĩa trang liệt sỹ lại rộng hơn, nhiều hơn. Nhiều gia đình Việt nhận về bằng “Tổ quốc ghi công” và cũng rất nhiều mộ bia ở các nghĩa trang liệt sỹ chỉ khắc ghi hàng chữ “Liệt sỹ chưa biết tên”, “Liệt sỹ chưa xác định”. Vào các ngày lễ của đất nước như 30/4, 7/5, 27/7, 22/12…, chúng ta luôn thấy bóng dáng nhiều người mẹ, người vợ của các liệt sỹ đi tìm mộ của người thân đã hy sinh cho hòa bình dân tộc. Những hy sinh ấy được cắt nghĩa trong 2 từ thiêng liêng là “nguồn cội”. Đó là nguồn cội của một nền hòa bình, của thống nhất đất nước, của sự bình an nơi biên giới, hải đảo mà những thế hệ sinh ra sau chiến tranh cần phải biết, phải hiểu để trân trọng, gắng sức học tập và sống xứng đáng hơn, hành xử trách nhiệm hơn với lịch sử, với đất nước, với các thế hệ tiền nhân.
Trong xu thế toàn cầu hóa, việc làm sao để “dân ta phải biết sử ta” càng trở nên quan trọng và cần thiết. Nhớ được cội nguồn, giữ được truyền thống và phát huy được bản sắc, trách nhiệm đó không chỉ của những giáo viên lịch sử, của các chương trình truyền thông mà còn của cả hệ thống chính trị.
Để thế hệ trẻ yêu lịch sử hơn
Thủ đô Hà Nội mới tổ chức kỷ niệm 70 năm ngày giải phóng Thủ đô (10/10/1954 - 10/10/2024), 80 năm ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam (22/12/1944 - 22/12/2024) và sang năm 2025, đất nước sẽ tổ chức lễ kỷ niệm chuỗi sự kiện 95 năm ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (3/2/1930 - 3/2/2025), 50 năm ngày thống nhất non sông (30/4/1975 - 30/4/2025), 80 năm ngày thành lập nước (2/9/1945 - 2/9/2025)… Đây là những cơ hội quý để thế hệ trẻ nói chung, học sinh nói riêng được tiếp cận gần hơn, dễ nhớ hơn những tri thức lịch sử.
Nếu ai đó cho rằng, học sinh bây giờ quay lưng với lịch sử thì đó là một suy nghĩ không chính xác. Học sinh bây giờ chỉ ngại học sử, chán thi môn lịch sử. Việc đánh thức tình yêu với lịch sử để truyền cảm hứng, khiến học sinh đam mê khám phá, tìm tòi lịch sử và sống có trách nhiệm với lịch sử lệ thuộc nhiều vào phương thức, cách thức truyền thụ của thầy cô, cha mẹ. Những tháng cuối năm 2024, Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam dù chưa làm lễ khánh thành nhưng đã mở cửa đón hàng vạn lượt khách vào tham quan, trong đó có số lượng lớn người trẻ là học sinh, sinh viên muốn biết, muốn hiểu về câu chuyện lịch sử. Đó là một dấu ấn đáng mừng. Lịch sử Việt Nam trải qua hàng nghìn năm dựng nước, mở nước, giữ nước, dày đặc các sự kiện và nhân vật lịch sử. Nếu trước đây, phương tiện truyền thụ tri thức lịch sử chỉ là những trang sách, bài giảng, thì nay, mạng xã hội và AI mang đến nhiều cách thức mới, đưa tri thức lịch sử đến với mọi tầng lớp nhân dân. Cứ mỗi dịp đến ngày kỷ niệm các sự kiện lịch sử lớn của đất nước lại có rất nhiều thông tin hay, hình ảnh đẹp, bài viết chất lượng đăng tải trên nhiều phương tiện truyền thông. Thông qua các trang facebook cá nhân, những người yêu mến và hiểu biết về lịch sử cũng dễ dàng lựa chọn đăng tải những thông tin, bài viết, hình ảnh, video clip chính thống, có kiểm chứng để lan tỏa tri thức lịch sử đến cộng đồng. Đây đang là một phương cách, một phương tiện giúp thế hệ trẻ tiếp cận tri thức lịch sử nhanh nhất, lan tỏa những thông tin giá trị, những kiến thức có ích.
Trong thời đại 4.0, trí tuệ nhân tạo (AI) bùng nổ mạnh mẽ và tiếp cận mọi mặt của đời sống xã hội. Nếu tận dụng AI đúng cách, chúng ta cũng có thể tạo ra những sản phẩm truyền thông hấp dẫn bằng cách sơ đồ hóa kiến thức, trình bày và minh họa một cách xâu chuỗi, cô đọng, khái quát, dễ hiểu, dễ nhớ về các sự kiện lịch sử, giai đoạn lịch sử, nhân vật lịch sử. AI có thể tạo nên các trò chơi giáo dục lịch sử, các mô hình 3D, video tương tác để giúp học sinh, sinh viên hình dung rõ hơn các sự kiện lịch sử về thời gian, không gian, tiếp thu kiến thức một cách thú vị, hấp dẫn...
Mỗi địa phương đều có những bảo tàng, không gian lưu niệm, tưởng niệm các sự kiện và danh nhân lịch sử, văn hóa. Học sử bằng phương pháp điền dã, tham quan, trải nghiệm sẽ giúp người học đón nhận tri thức lịch sử với mắt nhìn, tai nghe, tay sờ, mang lại hiệu quả lớn hơn.
Một năm bắt đầu từ mùa xuân, một đời bắt đầu từ tuổi trẻ. Trước khi tiếp cận, học hỏi các nền văn minh thế giới thì phải hiểu lịch sử dân tộc, trước khi hiểu lịch sử dân tộc thì phải biết lịch sử địa phương. Tất cả các kiến thức đó đều có mối quan hệ logic, tương tác, biện chứng, hỗ trợ cho nhau.
Học lịch sử để trân quý những giá trị lịch sử, trân trọng công lao to lớn của các thế hệ tiền bối đã dựng nước, mở nước, giữ nước. Hiểu lịch sử để thế hệ trẻ sinh ra và lớn lên sau chiến tranh, thụ hưởng nền hòa bình biết gìn giữ nền hòa bình đang có, sống trách nhiệm hơn với gia đình, quê hương, Tổ quốc và biết ứng xử đúng mực với lịch sử, truyền thống dân tộc.
