|
| Việc phát sinh tiêu cực hay lợi ích nhóm từ chỉ định nhà đầu tư BT đã được nhiều người, nhiều chuyên gia và nhiều cơ quan chức năng cảnh báo. Ảnh: Lê Tiên |
Dư luận xã hội thời gian qua đã không mấy đồng tình về việc chỉ định nhà đầu tư thực hiện các dự án BT. Trong các kiến nghị trước đây, HoREA cũng không ủng hộ cách thức ấy. Ông có thể phân tích cụ thể hơn về sự bất cập trong chỉ định nhà đầu tư thực hiện dự án BT?
Bên cạnh mặt tích cực, theo tôi, việc chỉ định nhà đầu tư thực hiện nhiều dự án đầu tư theo hình thức BT, BOT trong thời gian qua đã bộc lộ những mặt hạn chế. Cụ thể, do nguồn vốn chủ sở hữu của nhiều nhà đầu tư thường chỉ có khoảng 10%, còn lại khoảng 90% vốn đầu tư xây lắp là vốn vay ngân hàng nên tiềm ẩn nhiều rủi ro. Điều này có thể ảnh hưởng đến tiến độ hoàn thành công trình, và có thể dẫn đến phát sinh tiêu cực, lợi ích nhóm, tác động đến môi trường đầu tư kinh doanh, lợi ích xã hội.
Ngoài ra, việc thiếu cơ chế phản biện, giám sát, thẩm định khách quan của bên thứ 3 có thể đã tạo điều kiện cho nhà đầu tư được hưởng lợi 2 lần. Cụ thể là, khi nhận thầu thi công công trình (đầu B - Building: Xây dựng), dự toán công trình thường do nhà đầu tư đề xuất. Các khu đất đối ứng ở các vị trí đắc địa đã được tăng cường hệ thống hạ tầng giao thông thường cũng do nhà đầu tư đề xuất được thanh toán bù trừ.
Như vậy, các nhà đầu tư này đã tránh được việc lựa chọn nhà thầu xây lắp công trình, nên đã triệt tiêu sự cạnh tranh.
Việc chỉ định nhà đầu tư dự án BT trước hết làm giảm đi tính minh bạch, công khai, bình đẳng, cạnh tranh lành mạnh của môi trường kinh doanh. Tiếp đến chắc chắn có tác động tiêu cực đến niềm tin của nhà đầu tư trong nước và nước ngoài. Nghiêm trọng hơn, điều này có thể gây thiệt hại ngân sách nhà nước và gây quan ngại cho xã hội. Bởi lẽ, dự toán công trình nếu không được thẩm định chặt chẽ có thể bị nhà đầu tư nâng cao hơn giá trị thực, đồng thời nguồn đất đối ứng trả cho nhà đầu tư cũng là tài sản công, cũng là tiền ngân sách sẽ bị thất thoát.
Nếu được đề xuất các giải pháp phù hợp cho vấn đề này, ông sẽ đề xuất gì?
Tôi kiến nghị nên thực hiện phổ biến hình thức đấu giá công khai, đấu thầu rộng rãi trong nước, hoặc đấu thầu rộng rãi quốc tế để lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư đối với các dự án hạ tầng kỹ thuật; hạ tầng giao thông; chỉnh trang, phát triển đô thị theo phương thức xã hội hóa đầu tư, dưới hình thức PPP, trong đó có các dự án BT, BOT, kể cả đối với các khu “đất vàng” trong quá trình thực hiện thu hồi quỹ đất do sắp xếp lại, xử lý trụ sở làm việc, cơ sở hoạt động sự nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh mà tài sản gắn liền với đất thuộc sở hữu nhà nước.
Đặc biệt, tôi đề nghị hạn chế tối đa việc chỉ định nhà đầu tư đối với các trường hợp trên đây, và chỉ thực hiện chỉ định nhà đầu tư theo quy định của Luật Đấu thầu, và nhất là lưu ý trong các trường hợp đặc biệt theo Điều 26 Luật Đấu thầu, để tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh minh bạch, bình đẳng, cạnh tranh lành mạnh; củng cố lòng tin cho các nhà đầu tư; làm lợi cho ngân sách nhà nước và tăng cường sự đồng thuận trong xã hội. Bài học rất quý từ thực tiễn tổ chức thành công buổi đấu giá khu đất công tại số 23 Lê Duẩn, Quận 1, TP.HCM với giá khởi điểm đấu giá là 558 tỷ đồng, có 13 doanh nghiệp tham dự đấu giá, sau 16 vòng đấu giá, mức giá thắng đấu giá lên đến 1.430 tỷ đồng, gấp 2,6 lần giá khởi điểm vẫn còn nguyên giá trị.
