|
| Nhiều quy trình, thủ tục đấu thầu được đơn giản hóa nhằm rút ngắn thời gian thực hiện gói thầu, dự án, góp phần tăng hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước. Ảnh: Lê Tiên |
Trong đó, Luật Đấu thầu có nhiều nội dung sửa đổi lớn, được kỳ vọng sẽ tháo gỡ vướng mắc, nâng cao hiệu quả, chất lượng công tác đấu thầu, đáp ứng yêu cầu thực tiễn và những vấn đề mới đặt ra.
Tại các phiên thảo luận về Dự thảo Luật trước khi thông qua, các ý kiến của đại biểu Quốc hội (ĐBQH) nhấn mạnh yêu cầu phải sửa đổi Luật Đấu thầu để khắc phục hạn chế, bất cập, đồng thời bảo đảm tháo gỡ được vướng mắc, thật sự đáp ứng yêu cầu: hiệu quả cao nhất, đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án và thực hiện được các công trình, dự án tốt nhất.
Thay đổi lớn về nguyên tắc áp dụng hình thức lựa chọn nhà thầu
Khoản 17 Điều 1 Luật sửa 8 Luật, bổ sung Điều 29b. Nguyên tắc áp dụng hình thức lựa chọn nhà thầu: Chủ đầu tư áp dụng một trong các hình thức lựa chọn nhà thầu quy định tại khoản 1 Điều 20 của Luật này trong các trường hợp và đáp ứng điều kiện quy định tại các Điều 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29 và 29a của Luật này. Trường hợp gói thầu đáp ứng điều kiện áp dụng của một trong các hình thức lựa chọn nhà thầu quy định tại điểm a và điểm c khoản 1 Điều 20 của Luật này nhưng chủ đầu tư quyết định không áp dụng các hình thức này thì được áp dụng một trong các hình thức quy định tại điểm b khoản 1 Điều 20 của Luật này mà không phải tuân thủ điều kiện của hình thức tương ứng.
Có ý kiến ĐBQH cho rằng đấu thầu hiện nay còn hình thức, thiếu minh bạch, dẫn đến thông thầu, bán thầu, thuê khoán qua loa, không xác định được trách nhiệm cá nhân, dẫn đến không chọn được nhà thầu thực sự giỏi, chất lượng công trình kém, tiến độ chậm, gây lãng phí nguồn lực... Cần thay đổi tư duy quản lý để bảo đảm nhà thầu thực hiện công trình nhà nước với tinh thần trách nhiệm như làm cho chính mình.
Về những vấn đề ĐBQH quan tâm liên quan đến Luật Đấu thầu, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, cơ quan soạn thảo đã tiếp thu các ý kiến với tinh thần sửa Luật là đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, đơn giản hóa thủ tục, quy trình, khắc phục các hạn chế, bất cập, đáp ứng yêu cầu về hiệu quả cao, đẩy nhanh tiến độ.
Theo báo cáo giải trình tiếp thu Dự án Luật sửa 8 Luật được Chính phủ gửi đến Quốc hội, tiếp thu ý kiến của ĐBQH, cơ quan thẩm tra, Luật quy định nguyên tắc trao quyền cho chủ đầu tư được ưu tiên áp dụng các hình thức lựa chọn nhà thầu có quy trình, thủ tục đơn giản, thuận lợi nhất như chỉ định thầu, lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt, đặt hàng. Ngoài các hình thức được ưu tiên áp dụng nêu trên, chủ đầu tư được lựa chọn các hình thức khác như đấu thầu rộng rãi, chào hàng cạnh tranh và các hình thức khác phù hợp với quy mô, tính chất của gói thầu. Đồng thời, mở rộng cơ chế chỉ định thầu và áp dụng hình thức lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt nhằm đẩy nhanh tiến độ thực hiện gói thầu, dự án; bổ sung, hoàn thiện cơ chế kiểm tra, giám sát đối với các gói thầu này, bảo đảm phù hợp với chủ trương chuyển mạnh từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”.
 |
Luật Đấu thầu được sửa đổi theo hướng bổ sung nhiều chính sách ưu đãi và ưu tiên hỗ trợ phát triển khoa học công nghệ và doanh nghiệp đổi mới sáng tạo. Ảnh: Tiên Giang |
Luật quy định áp dụng phương pháp đánh giá hồ sơ dự thầu theo các tiêu chí kỹ thuật hoặc kết hợp giữa kỹ thuật và giá đối với các gói thầu trong lĩnh vực công nghệ cao, y tế, công nghệ chiến lược nhằm lựa chọn nhà thầu có điểm kỹ thuật cao nhất, phương pháp kỹ thuật tối ưu, đáp ứng yêu cầu thực hiện gói thầu.
Để đơn giản hóa quy trình, thủ tục đấu thầu, rút ngắn thời gian thực hiện gói thầu, dự án, Luật đã bỏ thủ tục thẩm định kết quả lựa chọn nhà thầu đối với hình thức đấu thầu đơn giản, quy mô nhỏ... Phân cấp trách nhiệm phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu của người có thẩm quyền cho chủ đầu tư; không bắt buộc thẩm định kế hoạch lựa chọn nhà thầu, hồ sơ mời thầu.
Áp dụng Luật đối với doanh nghiệp nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập
Theo nội dung sửa đổi của Luật Đấu thầu, hoạt động lựa chọn nhà thầu của bất kỳ đối tượng nào (kể cả doanh nghiệp nhà nước) có sử dụng vốn ngân sách nhà nước đều phải thực hiện theo quy định của Luật Đấu thầu. Đối với hoạt động lựa chọn nhà thầu không sử dụng vốn ngân sách nhà nước, doanh nghiệp nhà nước được quyền tự quyết định trên cơ sở bảo đảm công khai, minh bạch, hiệu quả và trách nhiệm giải trình. Đồng thời, Luật bổ sung quy định nhằm tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và đánh giá hiệu quả, bảo đảm việc thực hiện quyền tự chủ của doanh nghiệp nhà nước gắn với yêu cầu quản lý chặt chẽ, phòng ngừa rủi ro và sử dụng vốn hiệu quả của doanh nghiệp.
Luật chỉ trao quyền tự chủ cho các đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên, chi đầu tư (Nhóm 1) và đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên (Nhóm 2) quyết định hoạt động mua sắm không sử dụng ngân sách nhà nước; đối với các đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm một phần chi thường xuyên (Nhóm 3) thì vẫn phải tuân thủ Luật Đấu thầu đối với các hoạt động mua sắm sử dụng nguồn thu hợp pháp của đơn vị (không phải là ngân sách nhà nước).
Luật tiếp tục sửa đổi, bổ sung một số quy định để bảo đảm lựa chọn được nhà thầu có năng lực, đáp ứng yêu cầu về chất lượng và tiến độ thực hiện công trình. Cụ thể, bổ sung cơ chế xử lý trong trường hợp nhà thầu chào giá dự thầu thấp bất thường, đột biến; bổ sung quy định để kiểm soát việc nhà thầu phụ chuyển nhượng phần công việc của mình cho các nhà thầu khác để khắc phục tình trạng “bán thầu” nhiều lần, giảm chất lượng công trình. Cá thể hóa trách nhiệm của chủ đầu tư, tổ chuyên gia và các bên liên quan trong từng bước của quy trình, đồng thời quy định chế tài xử lý nghiêm hành vi vi phạm như: cấm tham gia đấu thầu, xử phạt hành chính hoặc chuyển cơ quan điều tra đối với hành vi vi phạm nghiêm trọng (như thông thầu, gian lận, chuyển nhượng thầu...). Yêu cầu chủ đầu tư phải đánh giá kết quả thực hiện hợp đồng, chất lượng hàng hóa, dịch vụ đã sử dụng trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia để tạo cơ sở dữ liệu về năng lực, kinh nghiệm, uy tín nhà thầu…, tăng tính minh bạch, tạo cơ sở giám sát và đánh giá uy tín nhà thầu. Đồng thời, tiếp tục đẩy mạnh đấu thầu điện tử…
Những nội dung mới tại Luật Đấu thầu nhận được sự đồng thuận cao, trong đó nội dung mở rộng quyền tự chủ của chủ đầu tư trong việc quyết định các hình thức lựa chọn nhà thầu theo quy định của Luật được kỳ vọng tạo cơ chế linh hoạt, chủ động, bảo đảm thực hiện chủ trương tăng cường phân cấp, phân quyền, góp phần đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án.
Đầu tư công nghệ và hạ tầng chiến lược kỳ vọng bứt phá
Ngay sau khi Quốc hội thông qua Luật sửa 8 Luật lĩnh vực tài chính, phóng viên Báo Tài chính - Đầu tư đã có cuộc trao đổi nhanh với ĐBQH Nguyễn Ngọc Sơn (đoàn Hải Dương), Ủy viên Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội về những thay đổi lớn của Luật Đấu thầu.
 |
Đại biểu Quốc hội Nguyễn Ngọc Sơn |
Ông đánh giá như thế nào về việc sửa đổi Luật Đấu thầu tại Luật sửa 8 luật lĩnh vực tài chính lần này?
Với vai trò là ĐBQH, tôi đánh giá cao việc Quốc hội xem xét, sửa đổi, bổ sung Luật Đấu thầu và Luật PPP - 2 đạo luật có vai trò quan trọng trong huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực công.
Tôi cho rằng những sửa đổi tại 2 luật này sẽ có tác động rõ nét thúc đẩy đầu tư phát triển, đặc biệt trong bối cảnh nước ta cần tạo bứt phá về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và hạ tầng chiến lược.
Ông quan tâm nhất đến những điểm sửa đổi nào của Luật Đấu thầu?
Một trong những nội dung sửa đổi đáng chú ý là việc tiếp tục phân cấp mạnh mẽ hơn cho chủ đầu tư, đặc biệt trong việc lập và phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu, tạo điều kiện để rút ngắn thời gian triển khai dự án, nhất là các gói thầu cần giải ngân nhanh. Đồng thời, doanh nghiệp nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập nhóm 1, nhóm 2 được tăng quyền tự quyết định trong hoạt động mua sắm, đấu thầu. Đây là thay đổi phù hợp với yêu cầu trao quyền và nâng cao tính tự chủ cho khu vực công.
Luật cũng mở rộng các hình thức lựa chọn nhà thầu như chỉ định thầu, lựa chọn trong trường hợp đặc biệt, đặt hàng - đặc biệt áp dụng với các gói thầu có tính đặc thù về công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số. Những quy định này giúp tăng tính linh hoạt, khuyến khích Nhà nước đặt hàng đối với các sản phẩm mới, công nghệ cao, sản phẩm khoa học công nghệ do doanh nghiệp trong nước phát triển.
Đáng chú ý, Luật bổ sung nhiều chính sách ưu đãi và ưu tiên để hỗ trợ phát triển khoa học công nghệ và doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, như quy định về ưu đãi trong đánh giá hồ sơ dự thầu, miễn chứng minh năng lực tài chính đối với doanh nghiệp khoa học công nghệ, khởi nghiệp sáng tạo, doanh nghiệp công nghệ cao, trung tâm đổi mới sáng tạo. Đây là bước đi cần thiết để thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo Việt Nam.
Luật sẽ có hiệu lực từ 1/7/2025, cần lưu ý gì về công tác tổ chức thực hiện để những quy định mới nhanh chóng phát huy hiệu quả thực tiễn, thưa ông?
Đi cùng với việc mở rộng quyền và hình thức đấu thầu linh hoạt hơn, cũng đặt ra yêu cầu cao về công tác tổ chức thực hiện. Cần tăng cường cơ chế giám sát, hậu kiểm, bảo đảm công khai, minh bạch chất lượng hợp đồng và tiến độ thực hiện gói thầu. Năng lực thực thi của chủ đầu tư đóng vai trò then chốt. Tôi đề nghị Chính phủ cần ban hành đồng thời các văn bản quy định hướng dẫn dưới luật ngay khi Luật có hiệu lực, các quy định cần bám sát tinh thần, yêu cầu của Luật Đấu thầu, cần rõ ràng, nhất quán với các luật có liên quan, tạo điều kiện thuận lợi trong tổ chức thực hiện.
Tôi kỳ vọng rằng, với những đổi mới căn bản về thể chế trong Luật sửa đổi lần này, chúng ta sẽ khai thông được dòng vốn, nâng cao hiệu quả đầu tư công, đồng thời tạo lập môi trường pháp lý thuận lợi cho doanh nghiệp khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo tham gia sâu hơn vào các chuỗi cung ứng công, góp phần thúc đẩy các động lực tăng trưởng mới của đất nước.
