|
| Thị trường trái phiếu doanh nghiệp có cơ hội lớn mạnh nếu doanh nghiệp trúng thầu các dự án lớn huy động được vốn qua kênh này. Ảnh: Lê Tiên |
Dữ liệu về TPDN từ Hiệp hội Trái phiếu Việt Nam (VBMA) cho biết, năm 2024, có 429 đợt phát hành riêng lẻ trị giá 410,544 tỷ đồng và 22 đợt phát hành ra công chúng trị giá 32,914 tỷ đồng. Theo tính toán của VIS Ratings, tổng giá trị phát hành TPDN trong năm 2024 tăng gần 40% so với năm 2023.
VIS Ratings nhận định, thị trường TPDN Việt Nam năm 2024 đã phục hồi mạnh mẽ sau cuộc khủng hoảng năm 2022 - 2023 đánh dấu bằng số trái phiếu chậm trả phát sinh mới giảm mạnh. Có 21 tổ chức phát hành (TCPH) chậm trả lần đầu trong năm 2024, giảm đáng kể so với con số 79 TCPH trong năm 2023. Luật Chứng khoán sửa đổi có hiệu lực từ ngày 1/1/2025 sẽ tiếp tục cải thiện tính minh bạch và phát triển thị trường TPDN theo hướng bền vững. Luật mới yêu cầu quản lý chặt chẽ hơn đối với việc phát hành và đầu tư trái phiếu, đồng thời thúc đẩy việc sử dụng xếp hạng tín nhiệm để đánh giá rủi ro đầu tư.
Chia sẻ tại Diễn đàn Trái phiếu & Tín nhiệm Việt Nam mới đây, ông Nguyễn Đình Duy, Giám đốc phân tích cấp cao VIS Ratings cho biết, Luật Chứng khoán sửa đổi sẽ giúp tăng cường tính kỷ luật của thị trường, trong đó tập trung vào cải thiện chất lượng công bố thông tin và quy định về trách nhiệm, vai trò của các đơn vị có liên quan tới phát hành như tổ chức tư vấn và bảo lãnh phát hành, tổ chức lưu ký và đặc biệt là người đại diện cho các trái chủ.
Với hoạt động phát hành trái phiếu riêng lẻ, trước đây, theo các quy định tại Luật Chứng khoán 2019, Nghị định 153/2020/NĐ-CP và Nghị định 65/2022/NĐ-CP, các trái phiếu phát hành riêng lẻ được phép phân phối cho các nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, bao gồm cả nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp và tổ chức chuyên nghiệp.
Luật Chứng khoán sửa đổi quy định rõ hơn và chặt hơn với việc phân phối trái phiếu phát hành riêng lẻ cho nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp. Cụ thể, trái phiếu phát hành riêng lẻ nếu muốn phân phối cho nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp thì phải có xếp hạng tín nhiệm và có tài sản bảo đảm hoặc có bảo lãnh thanh toán của tổ chức tín dụng. Các trái phiếu phát hành riêng lẻ mà chỉ bán cho nhà đầu tư tổ chức chuyên nghiệp thì không cần đáp ứng các điều kiện như vậy.
“Các nội dung sửa đổi trong Luật Chứng khoán sẽ tăng cường tính minh bạch và cải thiện dần chất lượng trái phiếu cũng như hoạt động phát hành ra thị trường. Hiện quy mô TPDN mới đạt 10% GDP trong khi mục tiêu phát triển đến năm 2030 là 20 - 35% GDP, do đó thị trường còn dư địa lớn. Ngoài ra, từ trước đến nay, các doanh nghiệp Việt Nam phụ thuộc lớn vào vốn ngắn hạn từ ngân hàng trong khi các dự án đầu tư thường cần nguồn vốn trung và dài hạn dẫn đến tình trạng mất cân đối kỳ hạn. Vì vậy, cần có sự tham gia tích cực hơn của thị trường TPDN để giảm bớt gánh nặng cấp vốn cho hệ thống ngân hàng. Để làm được điều này, kênh TPDN cần cải thiện về tính minh bạch, kỷ luật thị trường, qua đó gia tăng niềm tin và thu hút nhà đầu tư”, ông Duy chia sẻ.
TS. Nguyễn Tú Anh, Ban Chính sách, chiến lược Trung ương cho rằng, thị trường TPDN của Việt Nam đã qua một số giai đoạn thăng trầm và diễn biến tích cực là hệ thống pháp lý được cải thiện đáng kể trong năm qua. Đáng chú ý, Luật Chứng khoán sửa đổi thực hiện tốt hơn vai trò bảo vệ nhà đầu tư, đặc biệt yêu cầu cao hơn trong việc cung cấp thông tin, xác thực thông tin cung cấp, xếp hạng tín nhiệm, qua đó nâng cao độ tin cậy với TPDN và giảm rủi ro cho nhà đầu tư. Đây chính là nền tảng quan trọng để thị trường phát triển lành mạnh và bền vững.
 |
Giá trị phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ/ra công chúng theo năm |
Tuy nhiên, để bảo đảm thị trường phục hồi và phát triển bền vững trong thời gian tới, theo ông Tú Anh, cần xây dựng hệ thống pháp luật cho loại hình ngân hàng đầu tư, tách riêng hoạt động của ngân hàng đầu tư và ngân hàng thương mại, bảo đảm rủi ro không lan từ thị trường vốn sang thị trường tiền tệ.
Bên cạnh đó, trong giai đoạn 2025 - 2030, với chính sách thúc đẩy đầu tư cho các dự án trọng điểm, nhu cầu vốn sẽ rất lớn. Với chủ trương khuyến khích Nhà nước và tư nhân cùng làm, các nhà thầu trúng thầu dự án lớn rất cần nguồn vốn lớn để thực hiện. “Đây sẽ là cơ hội lớn để phục hồi thị trường TPDN nếu doanh nghiệp trúng thầu các dự án lớn huy động được vốn qua kênh này. Do đó, cần cân nhắc xây dựng chính sách giúp doanh nghiệp trúng thầu các dự án huy động được vốn trên thị trường TPDN, giảm áp lực cho ngân sách nhà nước và hệ thống ngân hàng”.
Ông Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính - ngân hàng cho rằng, năm 2024, thị trường TPDN tích cực hơn 2 năm trước đó và triển vọng tương đối khả quan trong năm 2025 nhờ hành lang pháp lý ngày càng tốt hơn và nhà đầu tư đã dần quay trở lại. Tuy nhiên, thị trường TPDN 2025 vẫn chịu tác động từ bên ngoài do các chính sách của Mỹ có thể ảnh hưởng bất lợi đến kinh tế Việt Nam nói chung, thị trường vốn nói riêng.
Mặt khác, với mục tiêu tăng trưởng được Chính phủ đặt ra ở mức khá cao, nhu cầu vốn cho nền kinh tế sẽ rất lớn. Vì vậy, cần khơi rộng nguồn vốn huy động qua kênh TPDN và hỗ trợ tốt cho các doanh nghiệp trúng thầu các dự án lớn. Tuy nhiên, theo ông Hiếu, để huy động được vốn, doanh nghiệp cần xây dựng niềm tin của nhà đầu tư bằng việc công khai minh bạch các báo cáo tài chính được kiểm toán bởi công ty kiểm toán độc lập, uy tín, có các phương án kinh doanh và phương án sử dụng vốn đáng tin cậy. Cơ quan chức năng cần thực hiện thanh tra, giám sát và xử phạt thật nghiêm minh các sai phạm trên thị trường.
Về trung và dài hạn, việc tách riêng hoạt động của ngân hàng thương mại và ngân hàng đầu tư là cần thiết để giảm khả năng lây lan rủi ro bởi 2 hệ thống ngân hàng này có cách thức quản lý rủi ro khác biệt và quy trình vận hành khác nhau. Nếu tiếp tục nhập nhằng chức năng sẽ dẫn đến rủi ro tiềm ẩn.
TS. Nguyễn Hữu Huân, giảng viên Đại học Kinh tế TP.HCM cho rằng thị trường đã có chuyển biến tích cực trong năm 2024 song vẫn còn điểm hạn chế rõ rệt về cơ cấu nhà phát hành với chủ thể phát hành chiếm khoảng 70% là các ngân hàng thương mại. Điều này phần nào làm “méo mó” thị trường tài chính bởi chức năng chính của ngân hàng thương mại là huy động vốn từ dân cư và doanh nghiệp qua kênh tiền gửi để cho vay lại. Trong khi đó, mục tiêu phát triển thị trường TPDN là để đa dạng hóa kênh huy động vốn cho doanh nghiệp.
Do đó, theo ông Huân, để thị trường TPDN phát triển lành mạnh và bền vững, bên cạnh các nỗ lực tăng tính minh bạch, cải thiện niềm tin của nhà đầu tư, việc tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp trúng thầu các dự án lớn huy động vốn trên thị trường TPDN là giải pháp đáng làm trong những năm tới.
