|
| Các dự án năng lượng tái tạo tại Việt Nam đang thu hút nhà đầu tư ngoại (ảnh: Internet) |
Đấu thầu cạnh tranh để phát triển năng lượng tái tạo
Theo Cục Điện lực và NLTT, giai đoạn trước đây, khi thị trường điện NLTT tại Việt Nam còn mới mẻ, chi phí phát triển nguồn điện này cao hơn so với các nguồn điện truyền thống. Để thúc đẩy phát triển thị trường điện NLTT, Việt Nam áp dụng cơ chế hỗ trợ giá điện cố định (FIT) là công cụ chính sách phổ biến được sử dụng bởi hầu hết các nước trên thế giới.
Thực tế đã cho thấy, cơ chế giá FIT là công cụ hữu hiệu thúc đẩy phát triển nhanh nguồn điện NLTT, đặc biệt đối với những thị trường mới như Việt Nam, nhờ có những ưu điểm như: giá ưu đãi với thời gian dài hạn (20 năm) tạo tính minh bạch trong đánh giá tính khả thi và huy động nguồn vốn cho dự án; cam kết của chính phủ về ưu tiên huy động điện phát từ nguồn NLTT; rút ngắn thời gian đàm phán hợp đồng mua bán điện, tiết kiệm thời gian, kinh phí cho nhà đầu tư.
Tính đến hết ngày 11/5/2020, Việt Nam có gần 6.000 MW điện NLTT vào vận hành phát điện, bảo đảm cung cấp điện kịp thời cho nền kinh tế, giảm lượng điện chạy dầu giá cao và chuyển dịch năng lượng theo hướng phát triển bền vững, giảm phát thải khí nhà kính. Việc phát triển các dự án điện NLTT cũng góp phần phát triển ngành công nghiệp sản xuất máy móc, thiết bị và dịch vụ về điện mặt trời; khai thác có hiệu quả các vùng đất khô cằn, hiệu quả sản xuất nông nghiệp thấp; thu hút được lượng vốn xã hội lớn đầu tư vào hạ tầng ngành điện.
Trước một số ý kiến gần đây cho rằng giá bán điện mặt trời của Việt Nam quá cao, Cục Điện lực và NLTT nhận xét: “Giá FIT của các dự án điện mặt trời vừa qua nếu nói là hấp dẫn sẽ chuẩn xác hơn giá cao. Lý do là nhà đầu tư trong nước và nước ngoài chỉ đầu tư khi các dự án mang lại hiệu quả, lợi ích. Vì vậy, giá điện phải được thiết kế để bảo đảm lợi ích cho nhà đầu tư thì chúng ta mới hy vọng thu hút được đầu tư".
Theo Cục Điện lực và NLTT, việc nhà đầu tư nước ngoài thông qua nhà đầu tư trong nước để tham gia các dự án đầu tư là tín hiệu tốt trong việc thu hút đầu tư đối với ngành điện. Các tập đoàn năng lượng lớn trên thế giới ít khi trực tiếp đi phát triển dự án để tránh, giảm các rủi ro, thời gian và chi phí ở giai đoạn phát triển dự án như: giải phóng mặt bằng, xin phê duyệt của chính quyền, đối tác địa phương, trung ương. Các nhà đầu tư trong nước hiểu biết về luật pháp trong nước, cơ chế, chính sách, trình tự, thủ tục... tốt hơn nên thực hiện giai đoạn chuẩn bị đầu tư sẽ có nhiều thuận lợi hơn. Mặt khác, nhà đầu tư nước ngoài có tiềm lực tốt về vốn, công nghệ, kinh nghiệm đầu tư, vận hành nhà máy... Kết hợp giữa nhà đầu tư trong nước và nhà đầu tư nước ngoài sẽ mang lại hiệu quả tốt hơn cho dự án và cho nhà đầu tư….
Tuy nhiên, đến nay, cơ chế FIT cũng có một số hạn chế như: các dự án tập trung phát triển tại khu vực có tiềm năng tốt dẫn đến quá tải lưới điện tại một số khu vực, gia tăng cạnh tranh về đất đai; giá điện FIT khó có thể phản ánh sát và kịp thời sự thay đổi giá công nghệ của thị trường nên thường dẫn tới sự phát triển “nóng” ngoài mong muốn.
Theo đó, trong giai đoạn tới, khi thị trường NLTT Việt Nam phát triển, công nghệ FIT đã có những tiến bộ vượt bậc, chi phí công nghệ giảm mạnh, NLTT có thể cạnh tranh với nguồn năng lượng truyền thống, cần chuyển sang cơ chế mới để khắc phục các hạn chế nêu trên. “Vì vậy, Thủ tướng Chính phủ đã có chỉ đạo Bộ Công Thương nghiên cứu, đề xuất áp dụng cơ chế đấu thầu cho phát triển nguồn NLTT thay thế cho cơ chế FIT”, Cục Điện lực và NLTT cho biết.
Nhiều dự án NLTT chuyển nhượng cho nhà đầu tư ngoại
Liên quan đến thông tin một số dự án điện mặt trời ban đầu được giao cho nhà đầu tư Việt Nam nhưng sau này được chuyển nhượng cho các nhà đầu tư nước ngoài đầu tư, sở hữu, quản lý vận hành, Cục Điện lực và NLTT khẳng định: “Việc chuyển nhượng toàn bộ hoặc một phần dự án đầu tư là hoạt động bình thường trong cơ chế thị trường và được quy định trong Luật Đầu tư”. Hiện quy định của pháp luật hiện hành cho phép chuyển nhượng dự án cho nhà đầu tư nước ngoài đáp ứng đủ điều kiện chuyển nhượng dự án đầu tư thuộc ngành nghề có điều kiện.
Theo Cục Điện lực và NLTT, thông thường đối với các dự án điện than, điện khí đầu tư theo hình thức BOT, hay các dự án điện khí đang đề nghị đầu tư thường yêu cầu có bảo lãnh Chính phủ trong triển khai dự án. Tuy nhiên, trên thực tế, hiện các dự án điện mặt trời, điện gió triển khai đầu tư hoàn toàn không có bảo lãnh Chính phủ. Trong bối cảnh hiện nay, việc các nhà đầu tư tư nhân trong và ngoài nước tham gia đầu tư phát triển nguồn điện mà không cần bảo lãnh Chính phủ là điểm tích cực trong thu hút đầu tư vào ngành điện. Sự tham gia của các nhà đầu tư nước ngoài trong các dự án điện sẽ mang lại lợi ích tổng thể tốt hơn cho nhà đầu tư và xã hội.
Số liệu của Cục Điện lực và NLTT ghi nhận, tính hết ngày 11/5/2020, Việt Nam đã có 92 dự án hoặc một phần dự án điện mặt trời và 10 dự án hoặc một phần dự án điện gió với tổng công suất gần 6.000 MW đã vận hành thương mại. Một số dự án điện gió, điện mặt trời đã được nhà đầu tư Việt Nam chuyển nhượng một phần hoặc toàn bộ dự án dưới hình thức liên doanh, chuyển nhượng cổ phần... cho các nhà đầu tư nước ngoài đến từ Thái Lan, Philippines, Trung Quốc, Singapore...
