|
| Cầu Giải phóng 9, TP. Rạch Giá (tỉnh Kiên Giang) được khởi công xây dựng ngày 19/4/2025 theo đúng kế hoạch. Ảnh: Trần Hiếu |
Dấn thân vào điểm nóng bằng sự điềm tĩnh
Một đêm cuối tháng 2/2025, ánh sáng ngọn đèn led hắt về phía góc làm việc trong căn phòng nhỏ, nơi hàng xấp hồ sơ đấu thầu ngồn ngộn. Lật từng trang hồ sơ mời thầu (HSMT), hồ sơ dự thầu (HSDT), các báo cáo đánh giá HSDT, báo cáo thẩm định, đơn kiến nghị của nhà thầu… Gói thầu số 03 Thi công xây dựng cầu Giải phóng 9, TP. Rạch Giá (tỉnh Kiên Giang), tôi tỉ mỉ tham chiếu từng điều khoản quy định pháp luật về đấu thầu cũng như các lĩnh vực quản lý xây dựng liên quan, vạch những chú thích nhằng nhịt để kiến giải một tình huống kiến nghị phức tạp.
Gói thầu nêu trên có giá dự toán hơn 564 tỷ đồng, thu hút nhiều “anh tài” trong giới xây lắp công trình giao thông tham dự. Ngày 16/1/2025, UBND TP. Rạch Giá (chủ đầu tư) quyết định hủy thầu với lý do tất cả HSDT không đáp ứng yêu cầu. Cho rằng Bên mời thầu không căn cứ vào các tiêu chí trong HSMT quy định về hợp đồng tương tự để đánh giá HSDT của mình dẫn đến kết quả không chính xác, Liên danh Xây lắp cầu Giải phóng 9 Kiên Giang đã gửi đơn kiến nghị tới Chủ đầu tư. Sau khi Chủ đầu tư trả lời kiến nghị, Nhà thầu vẫn không đồng tình và tiếp tục gửi đơn kiến nghị lên cấp có thẩm quyền. Sở Kế hoạch và Đầu tư (nay là Sở Tài chính) tỉnh Kiên Giang đã vào cuộc và quyết định thành lập Hội đồng tư vấn giải quyết kiến nghị.
Nút thắt trong sự việc này là Bên mời thầu đánh giá 2 hợp đồng tương tự do Nhà thầu đề xuất không đáp ứng yêu cầu. Cụ thể, HSMT yêu cầu, trường hợp gói thầu gồm tổ hợp nhiều công trình, từ ngày 1/1/2019 đến thời điểm đóng thầu, nhà thầu đã hoàn thành toàn bộ hoặc hoàn thành phần lớn tối thiểu 1 công trình có loại kết cấu công trình giao thông (thi công cầu đường bộ), cấp 2, có giá trị 129,167 tỷ đồng. Liên danh Xây lắp cầu Giải phóng 9 Kiên Giang cung cấp 2 hợp đồng. Một là, hợp đồng xây dựng đường Thứ Hai đến Công Sự (tỉnh Kiên Giang), công trình giao thông cấp 3 với giá trị công việc do thành viên đứng đầu Liên danh Xây lắp cầu Giải phóng 9 Kiên Giang đảm nhiệm là 150,488 tỷ đồng. Hai là, hợp đồng thi công xây dựng cầu Thứ Ba (tỉnh Kiên Giang, công trình cầu đường bộ cấp 3, giá trị công việc do thành viên đứng đầu Liên danh đảm nhiệm là 163,408 tỷ đồng. Liên danh Xây lắp cầu Giải phóng 9 Kiên Giang cho rằng, đây là 2 công trình có cấp thấp hơn liền kề với công trình đang xét, có giá trị tương đương 1 công trình cấp 2 nên đáp ứng yêu cầu của HSMT.
Việc Bên mời thầu đánh giá 2 hợp đồng trên không đáp ứng yêu cầu (cấp của hạng mục cầu trong hợp đồng xây dựng đường Thứ Hai đến Công Sự là cấp 4) xuất phát từ cách bóc tách khối lượng, giá trị, thông số kỹ thuật nhịp cầu để đánh giá cấp của toàn bộ công trình tương tự. Bên mời thầu căn cứ vào Thông tư số 06/2021/TT-BXD (hiệu lực từ ngày 15/8/2021) để đánh giá, bất luận công trình đường Thứ Hai đến Công Sự được cấp thẩm quyền phê duyệt là công trình giao thông cấp 3 trước thời điểm thông tư trên có hiệu lực. Sự khác biệt về quan điểm diễn ra ngay trong nội bộ Chủ đầu tư, Bên mời thầu, tư vấn thẩm định, Hội đồng tư vấn giải quyết kiến nghị…
Được Ban Biên tập phân công tìm hiểu, phân tích hồ sơ, tham khảo ý kiến chuyên gia nhằm đưa ra kiến giải xác đáng về sự việc, tôi đã tiến hành phỏng vấn các bên liên quan, phân tích hồ sơ, tham chiếu quy định pháp luật… để thực hiện loạt bài viết 6 kỳ, được đăng tải từ tháng 1 - 4/2025. Theo ý kiến chuyên gia đấu thầu, HSMT yêu cầu hợp đồng tương tự từ ngày 1/1/2019 nên việc xem xét cấp công trình hợp đồng tương tự thực hiện từ thời điểm trên tới thời điểm Thông tư số 06/2021/TT-BXD có hiệu lực cần tham chiếu các quy định pháp luật về phân cấp công trình xây dựng trước đó nhằm đánh giá toàn diện trong quá trình xét thầu.
Niềm động viên lớn là sau mỗi bài viết như: “Dự án cầu Giải phóng 9 “mắc kẹt” vì khâu lựa chọn nhà thầu”; “Nhà thầu kiến nghị nhiều vấn đề cần làm sáng tỏ”; “Dính kiến nghị vì không đồng tình về cách đánh giá hợp đồng tương tự”; “Nhà thầu kiến nghị đúng, có cơ sở”…, đã có hàng chục nghìn độc giả tìm đọc.
Ông Huỳnh Xuân Vũ, Chủ tịch Hội đồng tư vấn giải quyết kiến nghị cho biết, các bài báo đã phân tích đúng, khách quan, có chiều sâu nên có tác động lan tỏa rất lớn, không chỉ tạo sự đồng thuận về quan điểm của các thành viên Hội đồng, mà còn tạo đồng thuận rất cao trong dư luận.
Ngày 24/2/2025, Hội đồng tư vấn giải quyết kiến nghị đã có báo cáo kết luận, xác định nhà thầu kiến nghị đúng, có cơ sở và việc đánh giá lại năng lực, kinh nghiệm của Liên danh Xây lắp cầu Giải phóng 9 Kiên Giang chưa khách quan, công bằng, minh bạch. Sau kết luận trên, Chủ đầu tư tiếp nhận giải quyết kiến nghị và lựa chọn đơn vị tư vấn độc lập tiến hành đánh giá lại 2 hợp đồng tương tự trên. Ngày 17/4/2025, Liên danh Xây lắp cầu Giải phóng 9 Kiên Giang được phê duyệt trúng thầu.
Đúng dịp kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, cầu Giải phóng 9 được khởi công xây dựng. Việc giải quyết kiến nghị thấu đáo và chọn được nhà thầu xây lắp không chỉ bảo vệ được quyền lợi hợp pháp của nhà thầu mà còn giúp triển khai thi công Dự án đúng kế hoạch, tạo trục chiến lược đưa đô thị Rạch Giá phát triển hiện đại.
Đồng hành tạo kênh thông tin chính thống, tin cậy
Câu chuyện tại gói thầu trên chỉ là một trong những trường hợp phóng viên lĩnh vực đấu thầu dấn thân tác nghiệp để cho ra đời các sản phẩm báo chí có bản sắc chuyên biệt, hữu ích, uy tín. Các văn bản phản ánh, kiến nghị của các nhà thầu gửi đến Đường dây nóng Báo Đấu thầu hoặc Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia được các phóng viên thu thập, phân loại, tìm hiểu, phân tích, xử lý và phản ánh, vừa bảo vệ quyền lợi chính đáng của chủ đầu tư, bên mời thầu, nhà thầu…, vừa góp phần xây dựng môi trường đấu thầu cạnh tranh, công bằng, minh bạch, hiệu quả.
Có thể kể thêm những câu chuyện điển hình xuất phát từ kiến nghị của nhà thầu trở thành điểm nóng truyền thông như kiến nghị tại Gói thầu 5.10 Nhà ga hành khách Cảng hàng không quốc tế Long Thành, Gói thầu Xây dựng đường cao tốc TP.HCM - Thủ Dầu Một - Chơn Thành đoạn qua địa bàn tỉnh Bình Phước… Với các gói thầu quy mô lớn, tính chất phức tạp, nhạy cảm, quá trình thu thập, xử lý thông tin đòi hỏi phải am tường quy định pháp luật liên quan, tinh thông kỹ năng phân tích hồ sơ, cẩn trọng tham vấn ý kiến các bên để đưa ra nhận định, kiến giải xác đáng, qua đó bài viết mới có thể chuyển tải thông tin chính xác, khách quan, đa chiều tới độc giả. Thực tế, có không ít kiến nghị của nhà thầu được truyền thông làm nóng không xác đáng, đặc biệt có những luồng thông tin thoạt nhìn thì đúng về hiện tượng, nhưng lại sai về bản chất gây nên sự dẫn hướng dư luận thiên lệch theo chiều tiêu cực.
Trong “cơn bão nhiễu động thông tin”, bản lĩnh của phóng viên là dấn thân tìm tòi, bám sát thực tiễn để hiểu đúng, viết đúng, phản ánh trung thực sự việc, tạo kênh thông tin chính thống, tin cậy cho độc giả.
Truyền thông chính sách trong lĩnh vực đấu thầu, đầu tư công…, đồng thời phản ánh những khó khăn, vướng mắc thực tiễn cũng là mảng việc thường xuyên của các phóng viên lĩnh vực đấu thầu. Hàng loạt chuyên đề, chuyên trang, chuyên mục về hạ tầng, đột phá thể chế, gỡ khó cho nhà thầu, vấn đề đơn giá định mức, thiếu mặt bằng, thiếu vật liệu phục vụ công trình trọng điểm quốc gia… được Báo Đấu thầu tổ chức thành công với độ lan tỏa lớn. Từng chuyên đề, chuyên mục đều nhằm góp sức gỡ những vướng mắc thực tiễn, đồng thời ghi nhận các điển hình nhà thầu làm tốt, dự án, công trình đảm bảo tiến độ, chất lượng cao.
Không phải bài viết nào cũng đạt được tiêu chí “đúng - hay - thiết thực - kịp thời”, nhưng phóng viên tác nghiệp trong lĩnh vực đấu thầu luôn phải cố gắng trau dồi kiến thức, chính sách pháp luật, đạo đức nghề nghiệp, bền bỉ, nỗ lực vượt khó để mang tới thông tin chính xác, khách quan, minh bạch. Niềm tin của độc giả, chủ đầu tư, bên mời thầu và các nhà thầu là niềm hạnh phúc âm thầm với người cầm bút trên những chặng đường đã qua và hành trình sắp tới...
